Rzeżucha nie tylko od święta

Rzeżucha to roślina kojarząca się wszystkim z okresem wielkanocnym – kiedy wykorzystuje się ją głównie jako element ozdobny wielu świątecznych dekoracji. Tymczasem jest ona także nieocenioną skarbnicą wielu witamin, które korzystnie wpływają na organizm człowieka.

Rzeżucha, znana również jako pieprzyca siewna (Lepidium sativum L.), pochodzi z północno-wschodniej Afryki i południowo-zachodniej Azji. Do Europy dotarła w starożytności, gdzie hodowano ją w Grecji i w Rzymie. Już wtedy rzeżucha była znana ze swoich leczniczych właściwości – powszechnie wykorzystywano ją jako środek pobudzający. Ponadto uważano, iż ma działanie poprawiające urodę i regulujące zaburzenia funkcjonowania tarczycy [1]. W okresie renesansu odkryto, że za pomocą rzeżuchy można wspomóc leczenie rwy kulszowej i bólu głowy. Natomiast w XIX wieku uważana, że rzeżucha chroni przed cukrzycą i przeziębieniami. Polecano ją także w schorzeniach wątroby, problemach krążeniowych oraz chorobach układu moczowego. W późniejszym okresie stosowano ją w leczeniu szkorbutu i anemii [2].


Doniesienia o korzystnym wpływie rzeżuchy na organizm człowieka zainteresowały wielu badaczy, którzy to potwierdzili, iż świeże liście pieprzycy siewnej są źródłem wielu witamin i minerałów. Do najważniejszych należą m.in. witaminy: C, B, A, K oraz E – poza nimi rzeżucha zawiera również łatwo przyswajalne żelazo i wapń. Do naszego organizmu dostarcza także fosforu, cynku, selenu, magnezu, jodu i wielu innychważnych dla organizmu pierwiastków. Szczegółowy wykaz wartości odżywczych rzeżuchy przedstawia tabela [1,5].

Należy zwrócić uwagę na fakt, iż rzeżucha zawiera wysoką ilość witaminy C. Badania naukowe wskazują, że witaminy C i K pełnią bardzo ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu sercowo- naczyniowego [3]. Dzięki ogromnemu bogactwu wielu soli mineralnych i pierwiastków – rzeżucha powinna być polecana dzieciom i kobietom w ciąży, a także osobom obciążonym dużym wysiłkiem fizycznym. Ze względu na jej wartość odżywczą rzeżucha zalecana jest w chorobach układu oddechowego, osobom z dolegliwościami reumatycznymi, anemii, a także przy chorobie wieńcowej i zaburzeniach krążenia [6]. Spożywanie rzeżuchy zaleca się osobom chorym na osteoporozę w szczególności tym nie tolerującym mleka i przetworów mlecznych.Ponadto rzeżucha jest rośliną bogatą w łatwo przyswajalny jod – szczególnie polecana jest osobom z niedoczynnością tarczycy. tabela [1,5].

 

Niektóre badania wskazują również na potencjalne działanie obniżające cukier we krwi, zaś zawarty w niej chrom wspomaga prawidłową pracę trzustki. Na dodatek jednym z cennych wartość zdrowotnych rzeżuchy jest jej zdolność usprawniające przemianę materii m.in. wpływająca na proces trawienia.

Ponadto rzeżucha ze względu na zawarty w niej błonnik ma właściwości wspomagające prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego [2,5]. Stwierdzono, że codzienne spożywanie nawet niewielkich ilości rzeżuchy wpływa na poprawę stanu skóry, włosów i paznokci. Warto również wspomnieć o olejkach eterycznych zawartych w rzeżusze nadające jej charakterystycznego, lekko pikantnego smaku, dzięki czemu stanowi ona doskonały dodatek do różnych potraw – nadaje się nie tylko do kanapek, ale także do sałatek, surówek, zup czy sosów [1].

 

Hodowla rzeżuchy jest bardzo prosta. Do odpowiedniego dojrzałego wzrostu roślina potrzebuje od 7 do 10 dni. Nasiona sadzi się w kiełkownicy bądź na zwilżonej wacie lub ligninie. Naczynie z posadzoną rośliną najlepiej ustawić w słonecznym miejscu, np. na parapecie. Należy pamiętać o codziennym podlewaniu nasion. Warto również zwrócić uwagę na to, aby rzeżucha nie zakwitła, gdyż nabiera wtedy ostrego i gorzkiego smaku [4].

Rzeżucha jest prawdziwą skarbnicą wielu nieocenionych składników odżywczych. Dzięki powszechnej dostępności i nieskomplikowanej hodowli każdy z powodzeniem może prowadzić swoją własną uprawę rzeżuchy, a tym samym stosować ją jako dodatek do wielu potraw, uzupełniając codzienną dietę w wiele witamin. Rzeżucha jest bowiem bombą witaminową, która powinna być spożywana przez cały rok, a nie tylko od święta.

Piśmiennictwo
1.Rzeżucha- kalorie, wartości odżywcze i ciekawostki (http://www.odzywianie.info.pl/)
2.Szczepańska A.:  Rzeżucha- witaminy nie tylko od święta. Kwartalnik Zdrowie Pacjenta. Nr 43. str.16-17.
3.Garden Cress: Health Benefits and Nutritional Value (http://www.healwithfood.org/health-benefits/garden-cress-nutritional-benefits.php)
4.Burnie G.: Botanica. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005.
5.Cenne wartości odżywcze pieprzycy siewnej ( http://www.rzezucha.pl)
6.Rehman N.,  Khan A., Alkharfy KM,  GilaniAH.: Pharmacological Basis for the Medicinal Use of Lepidium sativum in Airways Disorders. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. Volume 2012 (2012)

autor: Aleksandra Nowak
biolog absolwentka Uniwersytetu Gdańskiego