Zmiana stylu życia i diety – antidotum na refluks przełyku?

Czym jest refluks przełyku? Jak najczęściej się objawia? Jak sobie z nim radzić? Czy zmiana stylu życia i przestrzeganie odpowiedniej diety przy refluksie może nas uchronić przed niemiłymi dolegliwościami, takimi jak zgaga czy kwaśne odbijanie?

Choroba refluksowa przełyku (GERD) zalicza się do jednej z najczęstszych chorób przewodu pokarmowego w krajach wysoko rozwiniętych. GERD jest schorzeniem polegającym na patologicznym zarzucaniu treści żołądkowej (kwaśnej przy pH poniżej 4 lub zasadowej, kiedy to pH jest wyższe od 4) do przełyku. W efekcie doprowadza to do nieprzyjemnych dolegliwości, płynących prosto z przewodu pokarmowego lub pozaprzełykowych.

Przyczyn tej choroby może być wiele, etiopatogeneza refluksu jest skomplikowana, zależna od wielu czynników i nie do końca poznana. Za jedno ze źródeł refluksu uważa się niewłaściwe funkcjonowanie dolnego zwieracza przełyku. Prawidłowo pracujący dolny zwieracz ma ochraniać błonę śluzową przełyku przed kwaśną treścią żołądka, u osób zdrowych przejawia on stałe napięcie i prawidłową długość.
 

Do innych przyczyn można zaliczyć:

• spontaniczne relaksacje dolnego zwieracza przełyku,

• zaburzenie motoryki przełyku,
• czynniki płynące z żołądka, czyli utrudnione opróżnianie żołądka, nadmierne jego rozszerzenie,
• czynniki zewnętrzne takie jak: niewłaściwe odżywianie, otyłość, siedzący tryb życia,
• aspekty psychologiczne: stres, złe emocje.

W przypadku choroby refluksowej o łagodnym przebiegu, jako pierwszy etap leczenia stosuje się zmianę stylu życia i diety. Obecnie nie ma jednoznacznych dowodów naukowych potwierdzających skuteczność takiej terapii, jednakże część badań pokazała, że dietoterapia zmniejsza nasilenie i częstotliwość występowania choroby.

Czy osiągając prawidłową masę ciała można uniknąć refluksu?

Liczne badania pokazały, że nadwaga, a w szczególności otyłość predysponują do choroby refluksowej przełyku. Szczególnie niebezpieczna jest otyłość brzuszna, która może doprowadzić do wzrostu ciśnienia śródbrzusznego, a to z kolei do spontanicznych relaksacji dolnego zwieracza przełyku, zaburzeń perystaltyki przełyku. Wszystkie te zaburzenia stanowią podstawę do rozwoju refluksu. Otyłość sprzyja również występowaniu choroby na skutek metabolicznej aktywności wisceralnej tkanki tłuszczowej. Łączy się to ze zbyt małym poziomem cytokin prozapalnych w surowicy krwi.

W przeprowadzonych badaniach potwierdzono związek pomiędzy otyłością, a występowaniem charakterystycznych objawów refluksu. U badanych zaobserwowano korelację między wzrostem BMI, a częstotliwością wystąpienia objawów. U osób otyłych, będących na dietach: niskotłuszczowej, niskowęglowodanowej, niskokalorycznej zauważono zmniejszenie nasilenia się symptomów choroby.
 

GERD a palenie tytoniu – ma znaczenie?

Wyniki badań epidemiologicznych dają podstawy do tego, aby uznać palenie tytoniu jako czynnik ryzyka rozwoju choroby refluksowej przełyku. Palenie tytoniu nasila i zwiększa częstotliwość wystąpienia objawów. Zależność tą można uzasadnić na podstawie dwóch mechanizmów. Pierwszy polega na tym, że palenie może redukować ciśnienie dolnego zwieracza przełyku, co nasila refluks, drugi wiąże się z tym, że palenie tytoniu powoduje zmniejszenie ilości wydzielanej śliny, co skutkuje wydłużeniem czasu oczyszczania przełyku z treści żołądkowej. U nałogowych palaczy często wypstępuje napadowy kaszel, który powoduje dodatkowy wzrost ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej, a to sprzyja również rozwojowi refluksu.

Jak aktywność fizyczna wpływa na refluks?

U osób zdrowych intensywny wysiłek może powodować refluks, a u osób z już zdiagnozowanym refluksem, może nasilić objawy i ich częstotliwość. Zaobserwowano, że część ćwiczeń takich jak: ćwiczenia wytrzymałościowe, bieganie bardziej predysponują do rozwoju choroby, niż przykładowo jazda na rowerze. Badanie na bliźniętach jednojajowych pokazało że, wysiłek w pracy nasila wystąpienie refluksu, natomiast aktywność w czasie wolnym redukuje to ryzyko. Autorzy badania sugerują, że prawdopodobnie jest to związane z występowaniem w pracy aktywności fizycznej poposiłkowej, która przyczynia się do rozwoju refluksu. Aktywności fizycznej w czasie wolnym, zazwyczaj jest planowa przed posiłkiem, gdzie już nie ma takiego problemu.

Ekstremalny wysiłek z częstym schylaniem się lub przebywaniem w pozycji schylonej sprzyja wystąpieniu refluksu, zaś umiarkowana aktywność, trwająca blisko 30 min zmniejsza ryzyko wystąpienia objawów choroby.  

Do dodatkowych zaleceń zmieniających styl życia można zaliczyć:

• unikanie wszelkich prac wykonywanych w pozycji zgiętej,
• zrezygnowanie z leżenia po posiłkach i obcisłej bielizny/odzieży,
• unikanie sytuacji stresowych.

Czy istnieje odpowiednia dieta redukująca refluks?

Pewne badania pokazują również, że dieta wysokowęglowodanowa i dieta wysokotłuszczowa może nasilać objawy reflusku. Aby złagodzić nasilenie i częstotliwość objawów zaleca się zmniejszenie spożycia lub unikanie wyżej wymienionych produktów, ale też rekomendowane jest spożywanie produktów o działaniu łagodzącym objawy. Takimi produktami jest: chude mleko, naturalny jogurt, kefir, woda niegazowana. Płyny te neutralizują kwaśność w przełyku, co ułatwia spłukiwanie pozostałości kwasu solnego ze ścian przełyku.

Prawdopodobnie  właściwą dietą przy refluksie jest dieta wysokobłonnikowa, która ma właściwości łagodzące. Warto zaznaczyć, że każdy człowiek jest inny, tak samo może być z reakcją na dany produkt, która jest cechą indywidualną. Dlatego jest możliwe wystąpienie  zaostrzeń choroby po produktach, które nie zostały wyżej wymienione. Przed ułożeniem diety dla takiego pacjenta, zaleca się przeprowadzenie bardzo szczegółowego wywiadu żywieniowego.

Zmiany przy diecie refluksowej powinny również dotyczyć ilość i częstotliwości spożywanych posiłków. Zaleca się spożywanie 5-6 posiłków w ciągu dnia o małej objętości. Jedzenie powinno być spożywane powili, dokładnie przeżute i wymieszane ze śliną. Ważna jest również godzina spożywania ostatniego posiłku, który powinien być zjedzony przynajmniej 3 godziny przed snem.

Modyfikacja nawyków żywieniowych jest istotnym elementem niefarmakologicznym w leczeniu refluksu przełyku. Zmiana stylu życia i włączenie właściwej diety przy refluksie w połączeniu z tradycyjną metodą (leki) okazuje się przynosić najlepsze efekty terapeutyczne. Dokładna rola żywienia w patogenezie refluksu, nie została jeszcze poznana. Wyróżniono grupy produktów, które mogą wywoływać lub nasilać typowe objawy choroby refluksowej.

• Obniżenie napięcia dolnego zwieracza przełyku powoduje: czekolada, kawa, mocna herbata, napar z mięty pieprzowej, alkohol.
• Za spontaniczne relaksacje dolnego zwieracza może być odpowiedzialny: tłuszcz, cebula, por, czosnek.
• Owoce cytrusowe i soki otrzymywane z nich, sok pomidorowy, pomidory, ostre przyprawy (pieprz, ostra papryka, chilli, curry) odpowiadają za poburzenie receptorów czuciowych w przełyku.
• Dodatkowo czekolada i tłuszcz opóźniają opróżnianie żołądka, a napoje gazowane, kawa i alkohol nasilają wydzielanie soku żołądkowego. szczegółowego wywiadu żywieniowego.

Zmiany przy diecie refluksowej powinny również dotyczyć ilość i częstotliwości spożywanych posiłków. Zaleca się spożywanie 5-6 posiłków w ciągu dnia o małej objętości. Jedzenie powinno być spożywane powili, dokładnie przeżute i wymieszane ze śliną. Ważna jest również godzina spożywania ostatniego posiłku, który powinien być zjedzony przynajmniej 3 godziny przed snem.

Chcesz dowiedzieć się więcej o dietoterapii w dolegliwościach układu pokarmowego?
Sprawdź nasz KURS DIETETYKI ZAAWANSOWANY - na żądanie. Znajdziesz tam więcej przydatnych wskazówek jak wspomóc leczenie dolegliwości układu pokarmowego.








 

Piśmiennictwo

1. Korzonek M., Dziergas A., Kuczyńska A., Choroba refleksowa przełyku- problem wciąż aktualny.
2. Chmiel K., Niśkiewczi I., Krela-Kaźmierczak I., Łykowska- Szuber L., Linke K., Pozaprzełykowe objawy refluksu żołądkowo-przełykowego.
3. Czerwionka- Szaflarska M., Romańczuk B., Choroba refluksowa przełyku u dzieci i młodzieży.
4. Jarosz M., Taraszewska A., Nadwaga i otyłość oraz wybrane elementy stylu życia jako czynniki ryzyka GERD.
5. Dietetyczny plan na zdrowie, Dieta w chorobie refluksowej, Szpital Uniwersytecki w Krakowie.
6. Ciborowska H., Rudnicka A., Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Żywienie w chorobie refleksowe, str. 336-340.

autor:
Klaudia Plajzer dietetyk
absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Łodzi