Głodówka może wpływać na cały organizm w sposób zarówno pozytywny jak i negatywny. Głodówka lecznicza działa oczyszczająco, leczniczo, regenerująco i wzmacniająco na organizm. Dobrowolnie podejmowane głodówki, czy w celach leczniczych czy będących wynikiem zaburzeń odżywiania, są tematem kontrowersyjnym i pełnym stereotypów oraz mitów. 

Początki głodówki leczniczej

Głodówki jako metoda leczenia były znane już w starożytności. Lekarze egipscy, greccy i rzymscy stosowali wiele naturalnych metod leczenia, w tym kuracje dietetyczne i okresowe głodówki. Tybetańscy medycy uważali głodówki lecznicze za dobry sposób na przywrócenie równowagi energetycznej, której zaburzenie było przyczyną choroby. W ówczesnych czasach normą było spożywanie dwóch, a nawet tylko jednego posiłku dziennie. Głodówki stosowano także w średniowieczu i czasach późniejszych. Uważano je za największe lekarstwo i panaceum na wszystkie choroby, a w czasach bliższych współczesności prowadzono badania naukowe nad leczniczym wpływem głodówek. Jednak rozwój nauk ścisłych w XIX wieku spowodował wyparcie tej metody leczenia z oficjalnej medycyny. Rozwijała się chemia i farmakologia a leki działały doraźne, nie usuwając przyczyn choroby i powodując skutki uboczne, jednak nie wymagały wyrzeczeń w stosowaniu. Dodatkowo największą wagę przykładano do ilości białka, tłuszczy i węglowodanów w diecie, więc najbardziej odżywczymi pokarmami były mięso, ryby, jajka, masło, śmietana i słonina. Dlatego wedle tych kryteriów głodówka lecznicza była szkodliwa ponieważ nie dostarczała wystarczającej ilości tych składników i wyniszczała organizm. Mimo to byli lekarze i naukowcy którzy interesowali się leczeniem za pomocą głodówek, chociaż oficjalna medycyna uznawała ich wręcz za heretyków.

Duży wkład do rozwoju wiedzy teoretycznej o głodówkach wnieśli profesorowie rosyjskich uczelni w XVIII i XIX wieku. Profesor W. Paszutin przeprowadzał liczne eksperymenty na zwierzętach, określił fizjologiczny mechanizm oraz stadia głodówki i stworzył fizjologiczną teorię głodówki. Pod koniec XIX wieku zostały odkryte pierwsze witaminy, powstała też teoria że najcenniejszym źródłem energii są surowe rośliny, które magazynują energię słoneczną za pomocą fotosyntezy.

Amerykański lekarz Tanner przeprowadził głodówkę leczniczą trwającą czterdzieści dni aby przekonać swoich kolegów po fachu o jej nieszkodliwości.Eksperyment zakończył w dobrej formie. Za pomocą głodówek leczyli między innymi dr Devey z Pensylwanii i jego uczennica dr Linda Burfield-Hazzard która zalecała dodatkowo lewatywy, przeczyszczenia, hydroterapię oraz lekkie ćwiczenia fizyczne a po głodówce dietę jarską, Mayer i Riedlin z Niemiec, Guelpa i Frumusan z Francji, Struwe i Spaskij z Rosji. Powstawały także ośrodki stosujące tę metodę, między innymi sanatorium w Zurychu założone przez Maxa Birchera-Bennera czy ośrodek Jungborn w górach Harzu. Mimo dobrych efektów tych kuracji na kongresie internistów w Amsterdanie w 1927 stwierdzono że medycyna dysponuje zapleczem farmaceutycznym i stosowanie głodówek jest zbędne. W latach powojennych stanowisko oficjalnej medycyny było podobne, jednak propagatorzy tej metody organizowali środki, otwierali specjalne kliniki i wydawali publikacje na ten temat.

W latach trzydziestych XX wieku działalność w dziedzinie leczenia głodem prowadził Aleksiej Suworin. Nie miał on wykształcenia medycznego, ale czytał chińskie, tybetańskie i hinduskie traktaty medyczne, książki o higienie oraz poradniki ludowe, zdobywając w ten sposób wiedzę o wschodnim samodoskonaleniu i leczeniu bez leków. Sam także pisał i publikował prace. Pod jego kierunkiem głodówkę leczniczą przeprowadzały tysiące osób, w większości przypadków konsultacje przebiegały listownie. Jego zainteresowanie taką metodą leczenia było spowodowane odbytą głodówką protestacyjną, po której poczuł się dobrze i zaczął zgłębiać temat. Był zwalczany przez świat medyczny ponieważ próbował leczyć głodem takie choroby jak kiła czy gruźlica płuc. Suworin uważał że nie ma tych wszystkich chorób które opisuje medycyna, a jest tylko jedna choroba i jedna przyczyna tej choroby.Przyczyną jest brak „energii nerwowej”,  która powoduje usunięcie w odpowiedniej ilości i czasie pozostałości po odżywianiu się. Oznaczałoby to że środkiem na uleczenie wszelkich chorób jest dodanie tej „energii” w taki sposób aby uzupełnić jej braki, a wtedy choroba minie bez stosowania leków i innych sposobów. Głodówka powoduje zwiększenie ilości „energii nerwowej” ponieważ organizm nie zużywa jej na trawienie pokarmu, a jednocześnie jest ona dostarczana przez drogi oddechowe .

Idea głodówki leczniczej

Jaka jest różnica między niedożywieniem a głodówką? Niedożywienie to odżywianie zewnętrzne ale niewystarczające do potrzeb organizmu i jest stanem patologicznym. Głodówka natomiast jest stanem fizjologicznym, i umiejętnie użyty prowadzi do poprawy stanu organizmu i wyzdrowienia. Definiuje się ją jako dobrowolne powstrzymanie się od przyjmowania pokarmu, czasami także wody, na określony czas aby oczyścić organizm, pozbyć się chorób oraz w celu duchowego doskonalenia.

Głodówka lecznicza nie powinna prowadzić do wyniszczenia organizmu i powstania nieodwracalnych i patologicznych zmian. Jest też nazywana głodówką korzystną fizjologicznie. Paradoksalnie w obecnych czasach człowiek odżywia się zbyt obficie a jest niedożywiony, brakuje mu wielu składników pokarmowych. Panuje przekonanie że im więcej i lepiej człowiek będzie jadł tym zdrowszy będzie, jednak wiele chorób, zwłaszcza chorób cywilizacyjnych powstaje w wyniku niewłaściwego odżywiania. Duże spożycie cukru i tłuszczu (produkty z białej mąki, mięso, słodycze) prowadzą do rozwoju nadciśnienia, cukrzycy, hipercholesterolemii, choroby wieńcowej i otyłości. Spożywanie tłuszczy przetworzonych przemysłowo, oraz tłuszczy zwierzęcych, cukru i alkoholu może doprowadzić do blokowania enzymu delta6-desaturazy i zahamowania produkcji prostaglandyn które działają przeciwmiażdżycowo i przeciwzapalnie. Pokarmy oczyszczone, między innymi biała mąka i cukier powodują niedobór witaminy E, witamin z grupy B, wapnia oraz chromu, które są niezbędne do przyswajania cukru przez organizm człowieka.

Nie wszystkie choroby można leczyć głodówką, ale przede wszystkim jest skuteczna w chorobach związanych z wadliwym żywieniem. Głodówka lecznicza najlepsze rezultaty daje przy chorobach wynikających z błędnego żywienia, czyli miażdżycy i chorobach z nią związanych, w przewlekłych stanach zapalnych i zwyrodnieniowych oraz chorobach związanych z osadzaniem się złogów w tkankach nawet krótka, jedno- lub dwudniowa głodówka pomaga przy stanach zapalnych, bólach różnego pochodzenia, zaburzeniach przewodu pokarmowego, obrzękach i dusznościach. Głodówką można leczyć także niewydolność krążenia, chorobę wieńcową, nadciśnienie tętnicze, stany przedzawałowe, niedokrwistość, żylaki, hemoroidy, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zaparcia, kamicę żółciową i moczową, ostre i przewlekłę zapalenia trzustki, wątroby i nerek, nieżyty nosa i zatok, astmę oskrzelową, choroby reumatyczne, stwardnienie rozsiane, stany przedrakowe, cukrzycę, a nawet epilepsję i choroby psychiczne.

Przeciwwskazaniem do głodówki jest ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego, wyraźne niedobory białkowo-witaminowe, świeżo przebyty zawał,  nowotwory złośliwe, przewlekłe choroby o podłożu bakteryjnym, choroba Basedowa. Głodówek leczniczych nie stosuje się u kobiet w ciąży, karmiących, niemowląt i małych dzieci, chociaż niektórzy, na przykład Suworin, stosowali głodówkę także u kilkuletnich dzieci. U osób starszych można stosować głodówki krótkie ale cyklicznie powtarzane.

Głodówki są metodą leczenia stosowaną już w starożytności. Mimo wyparcia głodówek z „oficjalnej” medycyny są stosowane do dzisiaj. Czasowe i odpowiednio przeprowadzone powstrzymanie się od przyjmowania pokarmów nie tylko nie szkodzi, ale wręcz pomaga organizmowi. Wystarczy umiejętnie wykorzystać mechanizm głodówek. 

Piśmiennictwo
1. Wiśniewska-Roszkowska K. (1999). Leczenie głodówką i dietą jarską. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „SPAR”
2. Małachow G.P. (1996). Lecznicza głodówka. Warszawa: Wydawnictwo „ABA”
3. Suworin A. (1934). Praktyczny kurs leczenia głodowaniem. Warszawa: Wydawnictwo „NOWY CZŁOWIEK”
4. Dąbrowska E. (1996). Ciało i ducha ratować żywieniem. Warszawa: Wydawnictwo Michalineum – CMM.

autor:
Kinga Kobierzycka
dietetyk
absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Łodzi