Żywność funkcjonalna – programowana

Obecnie człowiek stawia coraz większe wymagania producentom żywności. Ludzie chcą aby spożywane przez nich produkty nie tylko zaspokajały ich głód ale również oddziaływały korzystnie na ich organizm.  Na rynku spożywczym pojawia się więc żywność mająca konkretne właściwości tzw. żywność funkcjonalna.

Żywność  Funkcjonalna – pojęcie to zostało wprowadzone po raz pierwszy w Japonii w 1991 roku. Produkty, które zaliczane są do tego rodzaju żywności powinny spełniać konkretne wymagania. Oprócz dostarczania do organizmu cennych wartości odżywczych muszą  korzystnie oddziaływać  na stan zdrowia, samopoczucie lub zmniejszać  ryzyko chorób [3].

Prozdrowotne właściwości żywności muszą być poparte i udowodnione badaniami naukowymi. Funkcjonalność ta jest określana za pomocą pewnych wskaźników tzw. markerów, poprzez które można uzasadnić pozytywne działanie na organizm badanych  składników żywności [2].  Poza tym, że żywność funkcjonalna  jest przydatna ze względów zdrowotnych powinna także zachowywać formę tradycyjnej żywności. Wykluczone jest aby występowała  pod  postacią tabletek, proszków, zawiesin czy też pastylek. Ponadto naukowcy zakładają, że korzystny wpływ na organizm człowieka nie może wynikać z nadmiernego spożywania tego typu żywności ale z przyjmowania zwyczajowych ilości w codziennej diecie [6,7].

Co odpowiada za korzystne działanie żywności funkcjonalnej?

Za prozdrowotność omawianej żywności odpowiadają w szczególności występujące w niej substancje bioaktywne. Zaliczamy do nich m.in. [1,7]:

Żywność funkcjonalna określana jest również żywnością projektowaną do zaspokojenia konkretnych wymagań organizmu (designer foods, tailored foods). Można spotkać ją w formie tradycyjnej lub technologicznie modyfikowanej. Do produkcji żywności projektowanej tradycyjnej wykorzystywane są zazwyczaj metody klasyczne. Surowce niezbędne do jej wyrobu pochodzą natomiast ze specjalnych hodowli i upraw wymagających odpowiednich warunków lub uzyskuje się je poprzez selekcję odmian albo modyfikacje biotechnologiczną. Wszelkie wymienione wyżej zabiegi przeprowadzane są w celu regulacji w surowcu ilości substancji pożądanych i niepożądanych.

Żywność projektowaną technologicznie modyfikowaną uzyskujemy z kolei poprzez:

– wzbogacenie w cenne substancje bioaktywne

– właściwe dobieranie składników

– zmniejszanie ilości lub całkowite usunięcie niezdrowych i niepotrzebnych składników takich jak np. cholesterol, cukier, sól

– usunięcie antyżywieniowych substancji  i  dostarczenie elementów działających synergicznie mając na celu poprawę przyswajalności pożądanych składników

Żywność funkcjonalna w większości przypadków ma działanie wielokierunkowe. Możemy wyróżnić jednak trzy typy żywności ze względu na zakres działania:

1. Wspomagająca leczenie,  wpływająca na zahamowanie zmian chorobowych lub zmniejszająca ryzyko wystąpienia chorób np. chorób układu krążenia, osteoporozy, alergii, cukrzycy, chorób nowotworowych, zaburzeń ze strony układu pokarmowego.

2. Dostarczająca potrzebnych składników odżywczych w okresie zwiększonego zapotrzebowania na nie, jest to żywność skierowana np. dla kobiet będących w ciąży, sportowców, osób w okresie wzrostu lub rekonwalescencji.

3. Żywność wpływająca na poprawę samopoczucia i zwiększająca wydajność psychofizyczną.

W obecnej dobie rynek żywności funkcjonalnej ulega coraz szybszemu rozwojowi. Szczególnie w krajach wysokorozwiniętych panuje moda na zdrowy styl życia, ludzie jak najdłużej chcą zachować zdrowie i piękny wygląd. W związku z czym na rynku pojawia się coraz więcej żywności o specjalnym działaniu mającej na celu sprostać coraz to liczniejszym wymaganiom stawianym przez konsumentów [5].

Piśmiennictwo

1. Antosiewicz I (1997): Żywność o określonych funkcjach prozdrowotnych – żywność funkcjonalna na tle doświadczeń japońskich. Żywność, Żywienie a Zdrowie, t. 4, s.346–352.
2. Cygan P., Waszkiewicz-Robak B., Świderski F. (2003): Żywność funkcjonalna przyszłość, perspektywa, trendy. Przemysł Spożywczy, t. 57, nr 3, s. 12-15.
3. Diplock A. Aggett P, Ashwell M, Bornet, F, Fern E, Roberfroid M. (1999):. Scientific concepts of functional foods in Europe – Consensus Document. Br. J. Nutr. t. 81, s. 1-27
4. Hawkes C. (2004): Nutrition labels and health claims, the global regulatory environment. WHO.
5. Janicki A.(2001): Żywność funkcjonalna – potrzeba żywieniowa czy promocja nowych wyrobów. Bezpieczna Żywność., t.1.
6. Scientific Concepts of Functional Foods in Europe. Consensus Document. Br J Nutr (1999), t. 81, s. 1–S27.
7. Świderski F (red.) (1999): Żywność wygodna i żywność funkcjonalna. WNT,  s. 28–32, 229–245,260–285,m 297–299.

autor:
mgr inż. Wioleta Cieplak
technolog żywności spec. żywienie człowieka i nauki konsumenckie
absolwentka Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie