Ścisły związek pomiędzy zdrowiem a dietą i stylem życia, jak również wpływem właściwego odżywiania na zachowanie zdrowia i zapobieganie chorobom cywilizacyjnym jest znany już od dawna. Badania Amerykańskiego Centrum Kontroli Chorób dowodzą, że to właśnie żywność i żywienie są najbardziej istotnymi elementami oddziaływującymi na zdrowie człowieka [2, 11]. Konsument coraz częściej stwierdza, że żywność powstała w warunkach zbliżonych do naturalnych spełni jego oczekiwania i dlatego poszukuje żywności ekologicznej, prozdrowotnej, ze zmniejszoną ilością substancji utrwalających, szkodliwych i konserwujących.
„Żywność ekologiczna jest to taka żywność, która w swoim składzie zawiera co najmniej 95% składników wyprodukowanych metodami ekologicznymi lub w pełni czystych (tzn. surowców ekologicznych) lub zawiera co najmniej 70% tych składników, a pozostałe składniki pochodzenia rolniczego są dopuszczone do przetwórstwa prowadzonego metodami ekologicznymi” [5].
O wysokiej jakości żywności organicznej decyduje odpowiednio zbilansowany skład surowców ekologicznych, które objęte są ścisłą kontrolą przez jednostki certyfikujące.Badania naukowe wskazują, że żywność ekologiczna odznacza się korzystniejszymi właściwościami prozdrowotnymi, wynikającymi z wyższej wartości odżywczej oraz niższego poziomu zanieczyszczeń, będących pozostałościami chemii rolnej, w porównaniu do żywności ogólnodostępnej na rynku, pochodzącej z gospodarstw konwencjonalnych [6].
Ponadto, w przypadku żywności ekologicznej wykluczone jest zastosowanie organizmów modyfikowanych genetycznie (GMO) oraz napromieniowania wyrobów promieniami jonizującymi [10]. Nie ma jednocześnie dowodów wskazujących, że produkty ekologiczne są bardziej podatne na zanieczyszczenia mikotoksynami niż te pochodzące z uprawy konwencjonalnej [7].
Liczne badania porównujące zawartość związków mineralnych w owocach i warzywach pochodzących z produkcji ekologicznej i konwencjonalnej wskazują na wyższą zawartość niektórych składników odżywczych tj. żelaza (np. w wiśniach, czarnych porzeczkach, szpinaku, i marchwi), magnezu (np. w kapuście włoskiej, marchwi i ziemniakach), fosforu (np. ziemniakach, selerze, marchwi i kapuście włoskiej), potasu (np. w marchwi, ziemniakach, kapuście włoskiej) oraz wapnia (np. w ziemniakach, marchwi, kapuście włoskiej i szpinaku) [6].
Wyższą zawartością flawonoidów, o ok. 19-60% charakteryzują się ekologiczne cebule, kukurydze, pomidory, truskawki, porzeczka amerykańska marioneberryoraz melisa w stosunku do surowców pochodzących z produkcji konwencjonalnej. Więcej związków fenolowych stwierdzono również w winie produkowanym z surowców organicznych [8]. Warto zaznaczyć, że aż 85% badań dowiodło, że metody rolnictwa ekologicznego wpływają na wzrost antyoksydantów o 30% w porównaniu do żywności konwencjonalnej [1].
Jak podaje zespół Rembiałkowskiej, ekologiczne ziemniaki odznaczają się wyższą o 20,9% zawartością witaminy C niż ziemniaki konwencjonalne. Jest to szczególnie ważne w Polsce i innych krajach, gdzie ziemniaki stanowią istotny element diety. Ponadto więcej witaminy C (średnio o 47,8%) znajduje się w: sałacie, kapuście białej, aronii, selerze, pomidorach i cebuli pochodzących z upraw ekologicznych [6, 11].
Mleko produkowane przez krowy w systemie ekologicznym w porównaniu z mlekiem od krów z chowu konwencjonalnego ma wyższą wartość odżywczą: zawiera więcej suchej masy, tłuszczu, wapnia i witaminy C. Stwierdza się w nim także z reguły więcej α-tokoferolu i ß-karotenu, przy równocześnie korzystniejszym profilu kwasów tłuszczowych oraz wyższym poziomie CLA (sprzężonego kwasu linolenowego), który jak sugerują badania ma właściwości przeciwnowotworowe, przeciwmiażdżycowe oraz zdolność modulowania systemu odporności [9, 12].
Publikacje porównujące jakość mięsa uzyskanego z chowu ekologicznego i konwencjonalnego dowodzą, że zarówno cielęcina, jak i wołowina pochodząca z gospodarstw ekologicznych odznacza się znacznie wyższym poziomem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA). Mięso kurcząt z chowu ekologicznego zawiera także więcej nienasyconych kwasów tłuszczowych z szeregu n-3. Wypasanie zwierząt hodowanych metodami ekologicznymi zwiększa udział tych kwasów w mięsie, przez co wzrasta jego wartość odżywczą i zdrowotną [4].
Brojlery z chowu ekologicznego odznaczają się wyższą zawartością mięsa przy równoczesnym mniejszym udziale tkanki tłuszczowej. Może to mieć znaczenie prozdrowotne dla licznych osób, które powinny utrzymywać dietę niskotłuszczową [3].
Przedstawione badania naukowe pozwalają stwierdzić, że spożywanie żywności ekologicznej może przyczynić się do promocji zdrowia m.in. ze względu na wartości odżywcze i właściwości antyoksydacyjne występujących w niej związków biologicznie czynnych. Można przypuszczać, że systematyczne spożywanie produktów ekologicznych może stać się jednym ze sposobów ograniczenia zachorowań na choroby dietozależne i poprawę ogólnego stanu zdrowotnego organizmu [6].
Piśmiennictwo
1. Benbrook Ch.: Elevating Antioxidant Levels in Food through Organic Farming and Food Processing, An Organic Center State of Science Review, 2005.
2. Biuletyn U.S. Center for Disease Control – CDC, Atlanta 2005.
3. Castellini C, Mugnai C, Dal Bosco A., Effect of organic production system on broiler carcass and meat quality, Meat Science 2002, 60(3), 219-25.
4. Czarnecka B. Żywność ekologiczna-to znaczy jaka? Mięso i Wędliny 2008, 7, 16.
5. EEC Council Regulation No 1804/1999 OF July 19th 1999 supplementing Regulation EEC No 2092/91 on organic production of agricultural products and indications referring thereto on agricultural products and foodstuffs to include livestock, OJ L 222, 24, 8, p. 1, 1999.
6. Kazimierczak R., Rembiałkowska E., Żywność ekologiczna – postęp w żywieniu, Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego 2007, 1, 70-73.
7. Maryline K., Quality of organic animals product, Livestock Production Science 2003, 80, 33-40.
8. Organic Food to Fight Cancer; www.organic.com.au. dostęp 19.10.2014
9. Rembiałkowsla E. ,Walory żywności z produkcji ekologicznej http://www.pttz.org/flair/index.html dostęp: 20.10.2014
10. Tudisco R., Cutrignelli M.I., Calabrò S., Piccolo G., Bovera F., Guglielmelli A., Moniello G., Infascelli F., Influence of organic systems on milk fatty acid profile and CLA in goats. Small Ruminant Research 2010, 88, 151–155
11. Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 (Dz. U. L 189 z 20.07.2007 r., s. 1 z późn. zm.).
12. Szołtysek K., Dziuba S., Żywność ekologiczna jako czynnik poprawy zdrowia. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Nr 30 Technologia 2008, 13, 91-103
autor:
mgr inż. Beata Mazurek
technolog żywności
absolwentka Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie