Żywienie chorych na przewlekłe zapalenia trzustki

Ważnym czynnikiem leczniczym w przebiegu tej choroby jest racjonalne żywienie. Powinno ono uwzględniać oprócz okresu choroby, również jej przebieg i stan fizyczny chorego. Warto podkreślić, że w niektórych mniej zaawansowanych przypadkach, odpowiednia dieta wraz z usunięciem czynnika przyczynowego mogą być jedynymi metodami leczenia w przewlekłym zapaleniu trzustki. Ograniczona ilość wydzielanych enzymów przyczynia się do zaburzeń trawienia wszystkich składników pokarmowych. Dlatego dieta odciążająca trzustkę w procesie trawienia jest tak istotna.

Chorzy powinni być na diecie niskotłuszczowej, odpowiednio zbilansowanej z ograniczeniem substancji resztkowych. Dieta powinna być łatwo strawna i zawierać stosunkowo wysoką wartość energetyczną. Kaloryczność posiłków powinna zostać podwyższona, ponieważ u znacznej ilości chorych na przewlekłe zapalenie trzustki obserwuje się biochemiczne cechy niedożywienia i niedobory masy ciała. Odpowiednie żywienie może zapobiec dalszemu chudnięciu i poprawić stan fizyczny chorego. W chorobie tej często towarzyszyć może cukrzyca. U takich osób musimy pamiętać o znacznym ograniczeniu lub wykluczeniu z żywienia produktów o wysokiej zawartości cukrów prostych. Całkowite wstrzymanie się od picia napojów alkoholowych oraz dieta są podstawą leczenia zachowawczego w przewlekłym zapaleniu trzustki.

Ogólne zalecenia dietetyczne

Świadoma i aktywna współpraca pacjenta z lekarzem bądź dietetykiem stanowi sukces terapeutyczny w przewlekłym zapaleniu trzustki. Utrzymanie prawidłowego stanu odżywienia jest możliwe dzięki stosowaniu zaleceń żywieniowych i suplementacji preparatami trzustkowym w ilości odpowiedniej do stopnia niewydolności narządu. Przestrzeganie zasad prawidłowego żywienia, pozwala skutecznie złagodzić występujące dolegliwości i utrzymać optymalny komfort życia chorego.
 

1. W dziennej racji pokarmowej ograniczamy tłuszcz do około 50g. Spożywany tłuszcz w diecie nie wchłania się i może powodować stany nieżytowe jelit. Na całkowitą ilość tłuszczu składa się tłuszcz zawarty w produktach – mięsa, wędliny, mleko, a także tłuszcz dodany – olej, masło. Jeśli w trakcie prowadzenia takiej diety utrzymują się biegunki tłuszczowe należy jeszcze bardziej zmniejszyć zawartość tłuszczu w diecie lub całkowicie go wyeliminować.

2. Z diety należy całkowicie wyeliminować napoje alkoholowe, jakiegokolwiek rodzaju – piwa, wina, wódki. Dotyczy to także alkoholu etylowego dodawanego jako składnika do ciast, deserów i leków. Picie alkoholu zaostrza stan zapalny trzustki oraz uciążliwe bóle spowodowane zapalnym obrzękiem chorej trzustki.

3. Dieta powinna być łatwo strawna, u której podstaw stoi ograniczenie, a czasami nawet wykluczenie produktów i potraw smażonych, ostro przyprawionych,  pieczonych, wzdymających oraz długo zalegających w żołądku.

4. Wartość energetyczna diety powinna być stosunkowo wysoka ok. 2500 kcal tj. 10,5 MJ. Energia przede wszystkim powinna pochodzić z węglowodanów,  które stanowią 66% ogólnej wartości energetycznej diety. Dzienna racja węglowodanów w takiej diecie wynosi 413g i może pochodzić z takich produktów jak: lane kluski, miód, czerstwe pszenne pieczywo, kasze, kleiki, sucharki, drobny makaron, glukoza, cukier, dżemy.

5. Dzienna racja pokarmowa powinna zostać rozłożona na 5-6 posiłków, z racji zmniejszonych możliwości trawienia i wchłaniania organizmu. Ważne jest, aby posiłki te miały zbliżoną wartość kaloryczną oraz nie były zbyt obfite. Ma to kluczowe znaczenie ze względu na to, iż nie obciąża nadmiernie niewydolnej trzustki, może to zmniejszyć dolegliwości bólowe chorego a także pozwala w łatwy sposób uzupełnić niedobory enzymów.

6. Surowe owoce i warzywa mogą być źle tolerowane, dlatego warto podawać je w postaci gotowanej lub pieczonej, np. jabłka. Istotne jest jednak, iż tolerancje te w przebiegu choroby są bardzo indywidualne i mogą się zmieniać. Warto więc zweryfikować dobór tych produktów, które mogą zostać spożyte bez wystąpienia dolegliwości.

7. Dieta chorego powinna być bogata w witaminy. Zapotrzebowanie na witaminy pacjenta rośnie ze względu na występowanie biegunek tłuszczowych, podczas których pacjent traci dużo witamin A, D, E, i K. W okresie niedoborów warto jest podawać odpowiednie suplementy zawierające witaminy rozpuszczalne w tłuszczach.

8. Dieta powinna zawierać podwyższoną ilość białka i zawierać się w 1,0-1,5g/kg mc. Produkty bogate w białko powinniśmy spożywać racjonalnie, gdyż mogą być to produkty zawierające tłuszcz. W diecie tej dobrym źródłem białka mogą być takie produkty jak: chude mięsa, białka jaj, ryby, odtłuszczone mleko. Ze względu na wysoką zawartość tłuszczu w żółtku jaja, należy unikać całych jaj. Dopuszczalna normą spożycia żółtka, wynosi 1-2 w tygodniu, najlepiej jako składnika potraw.
 

Niekiedy żywienie doustne, jest nieskuteczne i chory musi żywic się w nienaturalny sposób, poprzez leczenie żywieniowe. Celem takiego żywienia jest zapobieganie stresowi oksydacyjnemu, utrzymanie właściwej masy ciała, zapobieganie dolegliwościom bólowym i niedopuszczanie do zaostrzeń. Właściwy wybór leczenia żywieniowego może poprawić stan chorego i jego leczenie. W przypadku zaostrzeń, wczesne żywienie dojelitowe dostarcza organizmowi, odpowiednią ilość kalorii i uzupełnia niedobory mikroelementów.

 

Przewlekłe zapalenie trzustki – produkty dozwolone i niedozwolone

W przewlekłym zapaleniu trzustki aby organizm właściwie odżywiał się, warto w trakcie trwania choroby dobierać do spożycia odpowiednie produkty i potrawy zalecane. Posiłki powinny zostać przygotowane w sposób prawidłowy z produktów dozwolonych, najlepiej dobrej jakości i najświeższych. Zaznaczyć należy, iż przestrzeganie prawidłowych technik kulinarnych i podstawowych zasad higieny, znacznie wpływa na jakość odżywczą posiłków, przyczyniając się do poprawy stanu zdrowia i komfortu życia chorego

Tabela. Wykaz produktów dozwolonych i nie dozwolonych dla chorych z przewlekłym zapaleniem trzustki.

Źródło: M. Jarosz, J. Dzieniszewski (red.), Choroby trzustki, Warszawa 2004 s. 116- 120

W przypadku objawów niestrawności lub dolegliwości bólowych ze strony brzucha, chory powinien wprowadzić dodatkowe ograniczenia żywieniowe

Piśmiennictwo
1. Jarosz M., Dzieniszewski J., Choroby trzustki. PZWL Warszawa 2004
2. Dzieniszewski J., Rola żywienia w etiopatogenezie i leczeniu chorób trzustki. Nowa Medycyna zeszyt 94,35-39
3. Konturek J., Gastroenterologia i Hepatologia Kliniczna. PZWL Warszawa 2006
4. Madejska I., Kosmal W., Przewlekłe zapalenie trzustki. Nowa Klinika Vol 11 11-12
5. Hasik J., Gawęcki J., Żywienie człowieka zdrowego i chorego. PWN Warszawa 2007
6. Kunecki M., Leczenie żywieniowe w chorobach trzustki. Postępy Żywienia Klinicznego 2008,2,31-35
7. Krygier T., Zawistowska Z., Żywienie w chorobach przewodu pokarmowego. PZWL Warszawa 1986
8. Dzieniszewski J., Rola żywienia w etiopatogenezie i leczeniu chorób trzustki. Nowa Medycyna zeszyt 94,35-39
9. Celiński K., Zasady żywienia w przewlekłym zapaleniu trzustki z uwzględnieniem okresów zaostrzeń, Gastroenterologia Polska 2007,14,295-297

autor: mgr dietetyki Jakub Bukowski 
absolwent Uniwersytetu Medycznego w Łodzi