Witamina B12 jest to uogólniona nazwa substancji chemicznej z grupy kobalamin. Występuje w 4 formach chemicznych: metylo- , hydroksyl-, i dezoksyadenozylokobalaminy oraz cyjanokobalaminy. Formy te różnią się budową chemiczną oraz trwałością. W organizmie człowieka przechodzą z jednej formy w drugą. Witamina B12 to rozpuszczalna w wodzie, niezbędna witamina. Jest kofaktorem enzymów: syntazy metioninowej oraz metylmalonylu-Coa, niezbędnych podczas procesu erytropoezy i funkcjonowaniu układu nerwowego.
Witamina B12 występuje w połączeniu z białkami pokarmowym. Aby ułatwić wchłanianie w jelicie cienkim musi być uwolniona w świetle żołądka przy ekspozycji na niskie pH. Po wchłonięciu duże ilości witaminy B12 są przechowywane w wątrobie. W konsekwencji, jakiekolwiek zmniejszenie spożycia witaminy B12 może objawić się klinicznie dopiero po 5-10 latach. Niewielka część (1–5%) wolnej witaminy B12 jest wchłaniana z jelita przez bierną dyfuzję, niezależną od czynnika IF.
Rycina. Schemat wchłaniania oraz transportu witaminy B12.
Niedobór witaminy B12 jest powszechny zwłaszcza wśród osób starszych. Osoby w podeszłym wieku są szczególnie narażone na niedobór witaminy B12 z powodu częstego występowania złego wchłaniania pokarmowego związanego z narastającymi problemami z układem pokarmowym oraz częstym występowaniem zapalenia błony śluzowej żołądka. Wchłaniane witaminy B12 wymaga nienaruszonej funkcji żołądka, trzustki i jelita krętego. Zmiany patofizjologiczne, liczne choroby współistniejące, w połączeniu z przyjmowaniem wielu leków, mogą prowadzić do niedożywienia z powodu niedostatecznego poziomu spożycia i złego wchłaniania witaminy B12, co prowadzi do niedoboru.
Objawy kliniczne niedoboru witaminy B12 są zazwyczaj niespecyficzne i są bardzo zmienne w zależności od stopnia niedoboru. Nie ma jednej cechy klinicznej unikalnej dla wszystkich pacjentów z niedoborem witaminy B12. Nieswoiste objawy i oznaki to utrata apetytu, biegunka, zmęczenie, osłabienie, duszność oraz niskie ciśnienie krwi. Klasyczne objawy obejmują niedokrwistość megaloblastyczną i zwyrodnienie kręgosłupa. Niedobór witaminy B12 może objawiać się również poprzez: depresję oraz demencje.
Witamina B12 ma wysoką aktywność biologiczną, dzięki temu do zaspokojenia dziennych potrzeb organizmu na tę witaminę wystarczą niewielkie dawki. Według Instytutu Żywności i Żywienia zalecany poziom spożycia RDA witaminy B12 dla kobiet i mężczyzn powyżej 19 roku życia wynosi 2,4 µg. Zapotrzebowanie na witaminę B12 rośnie wraz z wiekiem. Jest wyższe u kobiet w ciąży (RDA 2,6 µg) oraz w okresie laktacji (RDA 2,8 µg).
Kobalamina występuje wyłącznie w produktach pochodzenia zwierzęcego. W bardzo znikomym stopniu zapotrzebowanie na witaminę B12 jest zaspokajane przez bakterię znajdujące się w przewodzie pokarmowym człowieka (synteza kobalamin przez bakterie). Do najważniejszych źródeł witaminy B12 należą: wątroba, serce i nerki. W mniejszym stopniu kobalamina znajduje się również w przetworach mlecznych i rybach.
Autorka: Małgorzata Jasek
Źródła:
1. Kośmider A, Czaczyk K. Witamina B12– budowa, biosynteza, funkcje i metody oznaczania. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2010; 5 (72): 17 – 32.
2. Shipton M J, Thachil J. Vitamin B12 deficiency – A 21st century perspective. Clinical Medicine (Lond). 15 Apr 2015; (2): 145-150.
3. Moszczyński P, Pyć R. Biochemia witamin; część 1. Witaminy grupy B i koenzymy. Wydawnictwo Naukowe PWN. 1998: 195-196.
4. Jarosz M, Rychlik E, Stoś K i wsp. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Instytut Żywności i Żywienia. 2020.
5. Wong CW. Vitamin B12 deficiency in the elderly: is it worth screening? Hong Kong Medical Journal. 2015 Apr; 21(2): 155-164. Epub 10 Mar 2015.