Suplementy diety – rodzaje

Jedną z podstawowych kategorii podziału preparatów uzupełniających dietę jest podział ze względu na skład:

Suplementy diety zawierające witaminy i minerały

Zaliczamy do nich wszelkie suplementy, w skład których wchodzą witaminy i mikroelementy, mające na celu uzupełnić ich braki w organizmie człowieka. Niedobór jakiegokolwiek z nich może doprowadzić do negatywnych zmian fizjologicznych lub morfologicznych. Witaminy i minerały odgrywają bardzo istotną rolę w ludzkim organizmie. Niestety obecnie nie posiadamy pełnej wiedzy na temat ich zapotrzebowania. W stosowaniu tego rodzaju suplementów diety przydatne są informacje dotyczące średniego, zalecanego czy bezpiecznego poziomu spożycia. Podawane przez producenta informacje dotyczące zawartości witamin i składników mineralnych powinny zawierać: [1,2,3]

• wartość górnego bezpiecznego poziomu witamin i mikroelementów ustalonych na podstawie ogólnych akceptowanych danych naukowych;
• konsumpcja witamin i soli mineralnych  przyjmowanych z innych źródeł diety;
• zalecane spożycie witamin i minerałów dla populacji; [3]

Suplementy diety zawierające składniki i ekstrakty roślinne

Należą do rodzaju suplementów diety zawierających wyizolowane substancje czynne, których działanie polega głównie na poprawie sił odpornościowych organizmu oraz wzmocnieniu funkcjonowania poszczególnych organów.

Skuteczność działania tego typu suplementów diety ściśle związana jest z obecnością wchodzących w ich skład pewnych związków czynnych. Substancje  pochodzenia roślinnego takie jak: metabolity pierwotne m.in. skrobia, cukry proste, aminokwasy, kwasy tłuszczowe, śluzy oraz metabolity wtórne, składające się z części cukrowej i nie cukrowej typowej dla określonego związku czynnego m.in. flawonoidy, alkaloidy, garbniki, terpeny. Do produkcji suplementów wykorzystywane są najczęściej surowce i ekstrakty z roślin niewykazujących intensywnego działania farmakologicznego. Dawki substancji czynnych często są wielokrotnie niższe od typowych dawek leczniczych. Wcześniej wykorzystywano rośliny tradycyjnie występujące w obrębie Europy. Obecnie coraz częściej do produkcji suplementów stosuje się rośliny wywodzące się z tradycyjnej medycyny chińskiej, takie jak liczi chińskie, miłorząb japoński i kolcówka. Cennymi ziołowymi składnikami niektórych suplementów diety są także: głóg, jeżówka purpurowa, żeń-szeń, czosnek pospolity oraz przyprawy (imbir, koper włoski, cynamon, majeranek, pieprz, bazylia, oregano) powszechnie stosowane. Zakres przepisów prawnych regulujących stosowanie suplementów zawierających składniki roślinne nie jest ujednolicony w Unii Europejskiej. [3,4,5]

Suplementy diety zawierające niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe

Suplementy te mają za zadanie dostarczyć organizmowi człowieka niedoborowych kwasów tłuszczowych. Do nich zaliczamy kwasy tłuszczowe omega-3 (n-3). Ich głównym źródłem są tłuste ryby morskie np. łosoś, śledź, makrela, tuńczyk.

Z przeprowadzonych badań wynika, że kwasy n-3 wykazują działanie: przeciwzapalne, antyarytmiczne, antyagregacyjne oraz hipotensyjne. Tak więc kwasy omega-3 są cennymi składnikami pokarmowymi. Ponadto mają udowodnione pozytywne działanie na profil lipidowy, co wyraża się podwyższeniem stężenia cholesterolu HDL i obniżenia stężenia trójglicerydów w surowicy krwi. Roślinnym źródłem kwasów tłuszczowych w suplementach diety jest najczęściej ogórecznik i wiesiołek dwuletni. Olejki z tych roślin posiadają szereg pozytywnych funkcji w organizmie człowieka. Olejek z ogórecznika jest bogaty w kwasy organiczne (np. jabłkowy, askorbinowy, cytrynowy), garbniki, flawonoidy (kwercetynę, kemforol), saponiny oraz składniki mineralne. Ponadto zawarty w olejku kwas gamma-linolenowy (GLA) pełni ważną rolę budulcową komórek organizmu człowieka oraz reguluje wiele przemian metabolicznych. Natomiast olejek z nasion wiesiołka zawiera nienasycone kwasy tłuszczowe, mające wpływ na stan ochronny skóry (łagodzi stany alergiczne skóry), poprawia przemianę tkanki tłuszczowej oraz łagodzi objawy napięcia przedmiesiączkowego. [1,2,6]

Suplementy diety zawierające błonnik pokarmowy

Błonnik roślinny jest cennym składnikiem wielu produktów żywieniowych. Należy do grupy węglowodanów, które nie ulegają trawieniu i wchłanianiu przez przewód pokarmowy. Skutkuje to przyspieszeniem perystaltyki jelit oraz wypełnieniem jelit.

W rezultacie zapobiega zaparciom i sprzyja rozwojowi prawidłowej flory bakteryjnej. Preparaty z błonnikiem mogą stanowić uzupełnienie diety, szczególnie dla osób odchudzających się. Przyjęcie błonnika wraz z wodą tworzy żele, które utrudniają wchłanianie glukozy w jelicie cienkim oraz zmniejszają jego stężenie po posiłkowe. Natomiast frakcja rozpuszczalnego błonnika sprzyja obniżeniu w surowicy krwi trójglicerydów i cholesterolu. [1,2]

Suplementy diety oddziałujące na wybrane układy i organy

Wśród suplementów diety istnieje możliwość wyodrębnienia grup preparatów zawierających składniki oddziałujące na poszczególne układy i organy. Klasyfikacja uwzględniająca mechanizm działania suplementów dzieli je na różne kategorie: [1]

Suplementy diety wspomagające proces odchudzania

Preparaty, których producenci deklarują na etykietach działanie wspomagające w procesie redukcji tkanki tłuszczowej. Niestety, ze względu na brak wiarygodnych badań klinicznych, dotyczących ich skuteczności, trudno jest jednoznacznie stwierdzić czy działają korzystnie. Najczęstszymi składnikami tego rodzaju suplementów są: inulina, chitosan, kofeina, chrom, błonniki pokarmowy, kwas hydroksycytrynowy, guma guar, L-karnityna, ananas oraz ekstrakty z herbat. [1,2,9]

Suplementy diety wpływające na układ ruchu

Do grupy tych suplementów zaliczamy preparaty zawierające: glukozaminę, chondroitynę i metylosulfo-nylometan.  [1]

Suplementy diety wspomagające układ immunologiczny

Suplementy, które w swoim składzie zawierają takie składniki, jak: witaminy, składniki mineralne, polifenole, probiotyki oraz produkty pszczele. [1]

Suplementy diety wpływające na poprawę koncentracji i witalności

Do grupy tej należą preparaty zawierające w swoim składzie: inozytol, cholinę, lecytynę, kofeinę, taurynę, magnez, cynk, selen, aminokwasy oraz inne składniki czynne. [1]

Suplementy diety wspomagające układ trawienny

Takie działanie przypisuje się suplementom zawierającym: probiotyki i prebiotyki, enzymy trawienne oraz ekstrakty z ziół np. rumianku pospolitego, mięty pieprzowej, ostropestu plamistego, kopru włoskiego, siemienia lnianego czy kwiatu lawendy. [1]

Suplementy diety wpływające na opóźnienie procesów starzenia

Do nich zaliczamy wszelkie preparaty zawierające antyoksydanty m.in. witaminy, polifenole (katechiny, saponiny, glikozydy) oraz lecytynę. [1]

Suplementy diety wpływające na układ krwionośny

W skład tej grupy suplementów wchodzą: stanole i sterole roślinne, lecytyna, nienasycone kwasy tłuszczowe n-3 i n-6 oraz ekstrakty z miłorzębu japońskiego i głogu. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe, hamują powstawanie niebezpiecznych  zmian zapalnych w blaszce miażdżycowej. Przypisuje się im funkcję ochronną układu naczyniowego. [1,10]

Suplementy diety wspomagające prawidłowy proces widzenia

Do podstawowych składników tej grupy suplementów zaliczamy karotenoidy m.in. luteinę i zeaksantynę,  są to prekursory witaminy A. W ludzkim organizmie witamina A wchodzi w skład siatkówki oka, co ma zasadniczy wpływ na jakość widzenia. [10]

Suplementy diety dla sportowców

Preparaty stosowane w celu poprawy wyników sportowych tzw. żywieniowe środki uzupełniające dietę, stymulujące produkcję energii, rozwój siły i masy mięśniowej. W skład tej grupy suplementów wchodzą: aminokwasy, średnio-łańcuchowe kwasy tłuszczowe, glukozamina, β-hydroksymaślan (HMB), chrząstka rekina oraz witaminy i składniki mineralne. [1.11]

Suplementy diety zmniejszające ryzyko osteoporozy

Podstawowymi  komponentami tej grupy suplementów jest wapń i witamina D. Ze względu na to, że przeciętna dieta nie zapewnia realizacji norm na witaminę D, opracowano wytyczne dotyczące przyjmowania preparatów z witaminą D. Zalecenia te zostały opracowane przez Zespół Polskich Ekspertów, a dotyczą wybranych grup ludzi z ryzykiem niedoborów. [1,2,12]