Na przełomie kilkudziesięciu lat obserwuje się dynamiczne zmiany w sposobie żywienia społeczeństwa. Przyczyny tego zjawiska upatruje się w rozwoju i postępie cywilizacyjnym. To właśnie zachodzące przemiany kulturowe, ekonomiczne i socjalne przyczyniły się do rozwoju nowego rynku żywieniowego. Zróżnicowane potrzeby i wzrost świadomości zdrowotnej konsumenta spowodował powstania środków spożywczych o specjalnie zaprojektowanym składzie. Do tej grupy produktów zaliczyć możemy żywność wzbogaconą i suplementy diety.
Skład chemiczny i struktura organizmu człowieka jest specyficzna. Pod względem chemicznym ciało ludzkie składa się z 16 pierwiastków, przy czym udział poszczególnych pierwiastków jest charakterystyczny. Składające się z tych pierwiastków elementy budulcowe, czyli związki organiczne i woda stanowią podstawowy skład ciała. Ciało ludzkie ulega zmianom pod wpływem różnych czynników. Odpowiednio zmienia się także zapotrzebowanie na składniki pożywienia. To właśnie skład ciała wyznacza jego potrzeby żywieniowe, do których należy zaliczyć składniki mineralne, witaminy, enzymy, hormony i inne związki organiczne. Stąd też skład chemiczny diety powinien być swoisty zarówno pod względem ilościowym jak i jakościowym, musi bowiem odpowiadać składnikom ludzkiego organizmu. [1,2]
Nie wszystkie substancje są wytwarzane przez ludzki organizm, niektóre muszą być spożyte jako określone związki. Około 50 składników pokarmowych jest niezbędnych człowiekowi do życia. Niezbędnych, gdyż nie mogą być zastąpione przez inne, a organizm ludzki nie umie ich samodzielnie syntetyzować.
Dieta skonstruowana na podstawie wszystkich grup produktów spożywczych potencjalnie zawiera konieczne do życia wszystkie składniki odżywcze. Naukowcy z całego świata wyrażają pogląd, że najważniejszym sposobem utrzymania zdrowia oraz zmniejszenia ryzyka choroby jest zbilansowana dieta zawierająca wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Mimo to na świecie z wielu różnych przyczyn dochodzi do stanu niedoboru niektórych składników odżywczych.[1,2,3]
Obecnie całodzienne racje żywieniowe dostarczają nadmiernych ilości energii, białka, tłuszczu, węglowodanów prostych z równoczesnymi niedoborami witamin i składników mineralnych. Według szacunków WHO na przełomie XX i XXI wieku ponad 2 miliardy ludzi z Azji Południowo-Wschodniej i krajów zachodniej części Oceanu Spokojnego było zagrożonych niedoborami żelaza z tego około połowa miała rozwiniętą niedokrwistość. Natomiast niemal 2 miliardom ludzi żyjących poza obszarem mórz zagrażał niedobór jodu, około 200 milionów z nich miało wole. Ponadto Światowa Organizacja Zdrowia oszacowała, iż ponad 250 milionów dzieci na świecie było dotkniętych niedoborem witaminy A. To właśnie niedobory jodu, żelaza i witaminy A najczęściej występują na świecie. Szacuje się, że spotykają one co najmniej jedną trzecią ludności świata, z których większość znajduje się w krajach rozwijających się. Występowanie tych niedoborów na świecie przedstawia poniższa Tabela 1. [4,5,6]
Tabela 1. Występowanie niedoborów żelaza, jodu i witaminy A w różnych regionach świata.
|
Regiony świata |
Anemia |
Niedobór jodu |
Niedobór witaminy A |
||||
|
Ilość (mil.) |
% populacji |
Ilość (mil.) |
% |
Ilość |
% |
||
|
Afryka |
244 |
46 |
260 |
43 |
53 |
49 |
|
|
Ameryka |
141 |
19 |
75 |
10 |
16 |
20 |
|
|
Azja Południowo- Wschodnia |
779 |
57 |
624 |
40 |
127 |
69 |
|
|
Europa |
84 |
10 |
436 |
57 |
brak danych |
||
|
Bliski Wschód |
184 |
45 |
229 |
54 |
16 |
22 |
|
|
Zachodni Pacyfik |
598 |
38 |
365 |
24 |
42 |
27 |
|
|
Całkowicie |
2030 |
37 |
1989 |
35 |
254 |
42 |
|
Źródło: Allen L. Guidelines on food fortification with micronutrients. FAO/WHO Washington 2006
Wszystko to stwarza potrzebę modyfikacji sposobu żywienia współczesnej cywilizacji. Zmiany te dotyczą włączenia w całodzienną dietę wzbogaconych produktów żywieniowych, suplementów diety czy określonych grup środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Uważa się, iż jest to prosty i łatwy sposób uzupełnienia diety w niedoborowe substancje odżywcze. Stanowi to alternatywę dla modyfikacji sposobu żywienia. [4,5]
Kursy dietetyki stacjonarne lub online
Piśmiennictwo
1. Wolański N. Rozwój biologiczny człowieka. Podstawy auksologii, gerontologii i promocji zdrowia. Wydawnictwo PWN, Warszawa 2005
2. Kunachowicz H. Zasady żywienia człowieka. Wydawnictwo WSiP, Warszawa 2000
3. Jarosz M. Respondek W. Suplementy diety a zdrowie. Porady lekarzy i dietetyków. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008
4. Szamrej I. Czym wzbogaca się żywność i po co? Agro Przemysł 2011 3-4
5. Gawęcki J. Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. t 1. Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2010
6. Allen L. Guidelines on food fortification with micronutrients. FAO/WHO, Washington 2006
autor
mgr dietetyki Jakub Bukowski
absolwent Uniwersytetu Medycznego w Łodzi