Dietetyka – baza wiedzy / Psychodietetyka / Stres oksydacyjny, seks i edukacja żywieniowa młodych mężczyzn

Stres oksydacyjny, seks i edukacja żywieniowa młodych mężczyzn

Stres oksydacyjny, będący negatywnym skutkiem zaburzonej równowagi tlenowej organizmu, towarzyszy wielu problemom zdrowotnym, w tym także ograniczonej płodności. Zmiana trybu życia młodych mężczyzn, wyrażająca się w poprawie prozdrowotnych nawyków żywieniowych, przyczynia się do polepszenia jakości ich nasienia. Aspekt seksualny w edukacji żywieniowej może stać się istotnym narzędziem służącym przekazywaniu informacji o konieczności stosowania zbilansowanej diety bogatej w warzywa i owoce.

W ostatnich latach wiele uwagi poświęca się stresowi oksydacyjnemu i zaburzeniom prawidłowego funkcjonowania organizmu z niego wynikających. Zachwianie równowagi między oksydantami i antyoksydantami zyskuje na popularności nie tylko w temacie starzenia się, młodego wyglądu i doskonałej kondycji skóry. Wspomniane zjawisko jest uwzględniane w etiopatogenezie wielu schorzeń od otyłości i chorób metabolicznych począwszy, poprzez nieswoiste stany zapalne, aż na ograniczonej płodności i niepłodności skończywszy.

Stres oksydacyjny jest zjawiskiem pojawiającym się w momencie zaburzenia równowagi między powstającymi reaktywnymi formami tlenu, a biologicznymi systemami przeznaczonymi do ich rozkładu [1]. W organizmie ludzkim istnieje szereg zabezpieczeń regulujących równowagę tlenową w sposób naturalny.

Zalicza się tu enzymy zaangażowane w procesy antyoksydacyjne, takie jak: peroksydazy glutationowe, katalazę czy dysmutazę ponadtlenkową [2]. Jednakże istnieją sytuacje, w których naturalny system antyoksydacyjny ustroju nie jest wystarczający do walki z nadmierną ilością powstających reaktywnych form tlenu. W takim wypadku niezbędna jest podaż składników odżywczych o zdolnościach antyoksydacyjnych, które wspomagają walkę z wolnymi rodnikami. Pośród nich wyróżnia się substancje pokarmowe działające antyoksydacyjnie np. witaminy A, C i E oraz niektóre minerały, jak np. Zn i Se, a także ubikwinol, kwas moczowy, glutation [3], kryptoksantyna, karnityna czy likopen [4].

W jakich produktach można znaleźć składniki antyoksydacyjne? Odpowiedź jest banalnie proste i zna ją niemal każde dziecko. Oczywiście w warzywach i owocach. Westernalizacja stylu życia, nowy wzorzec zachowań żywieniowych, dostępność wysoko przetworzonych produktów, doprowadziły do zmniejszenia spożycia świeżych warzyw i owoców. Jednakże zalecenia dotyczące ich spożycia mówią o konieczności podaży przynajmniej pięciu porcji w ciągu dnia [5].

W jaki sposób nakłonić młodych ludzi do spożycia odpowiedniej ilości warzyw i owoców? Każda grupa wiekowa wymaga zindywidualizowanego podejścia i wysublimowanych metod porozumiewawczych. Odpowiednio dobrane narzędzia są gwarantem efektywnej edukacji.

Młodzi mężczyźni w wieku ponadgimnazjalnym stanowią specyficzną grupę o de facto wysokich wymaganiach edukacyjnych. Mają oni wpływ na swoje wybory żywieniowe i podejmowane zachowanie prozdrowotne dlatego istotnym jest by ukierunkować w sposób możliwie jak najlepszy działania edukacyjne do nich skierowane.

Psychologowie na podstawie różnorakich badań dowodzą, że najbardziej zapamiętujemy informacje związane z seksem [6]. Twórcy reklam, i operatywni i przedsiębiorcy, doskonale wiedzą jaka siła tkwi w przesłaniu, które wykorzystuje motyw seksualności człowieka. Akcje reklamowe czołowych marek samochodów, producentów dezodorantów czy innych dóbr, mniej lub bardziej luksusowych, wykorzystują podtekst seksualny, jak również kontrowersje, nie tylko by przykuć uwagę potencjalnego odbiorcy, ale również po to by informacja o tym produkcie utkwiła w jego pamięci [7].

Wykorzystanie tego zjawiska w edukacji żywieniowej może w sposób niezwykle pozytywny wpłynąć na nawyki żywieniowe młodych ludzi. Żyjemy w dobie kryzysów, nie tylko ekonomicznych, ale również zdrowotnych. Coraz więcej osób, zarówno kobiet jak i mężczyzn, boryka się z problemem obniżonej płodności, a zjawisko to wzrasta na przestrzeni czasów [8].

Winą za ograniczoną koncepcję obarcza się zmiany środowiskowe, nadużywanie środków chemicznych, stosowanie używek, ale także nieodpowiednią dietę [9]. Ten ostatni czynnik jest niezwykle istotnym elementem warunkującym kondycję zdrowotną, a co najważniejsze jest modyfikowalny i zależny od człowieka.

Nadwaga i otyłość przyczyniają się w sposób znaczący do pogorszenia płodności kobiet jak i mężczyzn [10]. Perspektywa rozwoju chorób wynikających z nieprawidłowych zachowań żywieniowych i prowadzenia tzw. niezdrowego trybu życia nie jest przekonywająca dla młodego człowieka. Jednakże podkreślenie możliwości poprawy kondycji nasienia i zdolności do zapłodnienia partnerki, poprzez stosowanie odpowiednio zbilansowanej diety, będzie kartą przetargową w propagowaniu idei zdrowego odżywiania wśród młodych mężczyzn. Zagłębiając się w temat można znaleźć najnowsze dowody naukowe na powiązanie diety z kondycją nasienia. Udowodniono bowiem negatywny wpływ słodkich napojów bezalkoholowych na ruchliwość plemników u młodych mężczyzn [11]. Co ważne, tendencja ta występuje u nieotyłych, ponieważ ci otyli i tak mają obniżone wartości parametrów nasienia [12].

Kolejnym ważnym czynnikiem mogącym pogorszyć jakość plemników jest wysokie spożycie czerwonego mięsa.Wykazano bowiem, że częsta podaż wysoko przetworzonych produktów mięsnych wpływa niekorzystnie na całkowitą ilość plemników [13]. Wiele prac poświęcono również badaniom wpływu tłuszczów nasyconych na jakość spermy.

Dowiedziono, że ich podaż powyżej 10% wartości kalorycznej dziennej racji pokarmowej wiąże się z obniżeniem koncentracji nasienia i liczbą komórek plemnikowych [14].  Wysokie spożycie tłustych serów i pełnotłustego nabiału również wpływa niekorzystnie na jakość nasienia, w przeciwieństwie do produktów nabiałowych o obniżonej zawartości tłuszczu [15].

W opozycji do wymienionych wyżej wyborów żywieniowych o negatywnym wpływie na jakość nasienia, są również takie produkty, które mogą poprawić kondycję komórek plemnikowych. Zaliczyć tu można przede wszystkim spożycie składników o potencjale antyoksydacyjnym, które przyczyniają się do redukcji stresu oksydacyjnego, mającego zgubny wpływ na jakość spermy [16, 4]. Dodatkowo dowiedziono, że zwiększone spożycie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z jednoczesną redukcją tłuszczów nasyconych wpływa korzystnie na poprawę parametrów nasienia [17]. Podsumowując powyższe dowody naukowe można stwierdzić, że tzw. zachodni styl życia z dietą obfitującą w słodkie napoje, tłuszcze nasycone, wysoko przetworzone produkty mięsne, z ubogą podażą warzyw i owoców, błonnika, białka roślinnego oraz nienasyconych tłuszczów nie wpływa korzystnie na jakość nasienia młodych mężczyzn, a wręcz przeciwnie, przyczynia się do jego pogorszenia [18].

Młodzi mężczyźni z całą pewnością zapamiętają informacje mówiące o tym w jaki sposób można wpłynąć na jakość nasienia i poprawę swojej płodności, a co za tym idzie prędzej czy później wcielą je w życie i poprzez ich stosowanie przyczynią się do poprawy ogólnej kondycji zdrowotnej swojego organizmu. Prowadzona w ten sposób edukacja będzie o wiele bardziej efektywna aniżeli przedstawianie suchych faktów mówiących o odległych w czasie skutkach niezdrowego odżywiania.

Kursy dietetyki stacjonarne lub online

Piśmiennictwo:

  1. Zhang Y, Li Y. Engineering the antioxidative properties of lactic acid bacteria for improving its robustness. Curr Opin Biotechnol. 2013; 24: 142-147
  2. Gałecka E, Jacewicz R, Mrowicka M, Florkowski A, Gałecki P. Antioxidative enzymes – structure, properties, functions. Pol Merkur Lekarski. 2008; 25: 266-268
  3. Rezaie A, Parker RD, Abdollahi M. Oxidative stress and pathogenesis of inflammatory bowel disease: an epiphenomenon or the cause? Dig Dis Sci. 2007; 52: 2015-2021
  4. Mínguez-Alarcón L, Mendiola J, López-Espín JJ, Sarabia-Cos L, Vivero-Salmerón G, Vioque J, Navarrete-Muñoz EM, Torres-Cantero AM. Dietary intake of antioxidant nutrients is associated with semen quality in young university students. Hum Reprod. 2012; 27: 2807-2814
  5. Jarosz M (red). Normy żywienia  dla populacji polskiej  – nowelizacja. 2012. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa
  6. Bush SI, Gerr JH. Implicit and Explicit memory of neutral, negative emotional, and sexual information. Arch. Sex. Behav. 2001; 30: 615-631
  7. Grębowiec M. Reklamy kontrowersyjne i ich wpływ na podejmowanie decyzji nabywczych przez konsumentów. ZNPEFiM. 2010; 52: 444-455
  8. Mascarenhas MN, Flaxman SR, Boerma T, Vanderpoel S, Stevens GA. ) National, Regional, and Global Trends in Infertility Prevalence Since 1990: A Systematic Analysis of 277 Health Surveys. PLoS Med. 2012; 9: e1001356 doi:10.1371/journal.pmed.1001356
  9. Petraglia F, Serour GI, Chapron C. The changing prevalence of infertility. Int J Gynaecol Obstet. 2013; 123: 4-8
  10. Hassan MA, Killick SR. Negative lifestyle is associated with a significant reduction in fecundity. Fertil Steril. 2004; 81: 384-392
  11. Chiu YH, Afeiche MC, Gaskins AJ, Williams PL, Mendiola J, Jørgensen N, Swan SH, Chavarro JE. Sugar-sweetened beverage intake in relation to semen quality and reproductive hormone levels in young men. Hum Reprod. 2014; 29: 1575-1584
  12. Sermondade N, Faure C, Fezeu L, Shayeb AG, Bonde JP i inni. BMI in relation to sperm count: an updated systematic review and collaborative meta-analysis. Hum Reprod Update. 2013; 19: 221-31
  13. Afeiche MC, Williams PL, Gaskins AJ, Mendiola J, Jørgensen N, Swan SH, Chavarro JE. Meat intake and reproductive parameters among young men. Epidemiology. 2014; 25: 323-330
  14. Jensen TK, Heitmann BL, Jensen MB, Halldorsson TI, Andersson AM I inni. High dietary intake of saturated fat is associated with reduced semen quality among 701 young Danish men from the general population. Am J Clin Nutr. 2013; 97: 411-418
  15. Afeiche MC, Bridges ND, Williams PL, Gaskins AJ, Tanrikut C, Petrozza JC, Hauser R, Chavarro JE. Dairy intake and semen quality among men attending a fertility clinic. Fertil Steril. 2014; 101: 1280-1288
  16. Eskenazi B, Kidd SA, Marks AR, Sloter E, Block G, Wyrobek AJ. Antioxidant intake is associated with semen quality in healthy men. Hum Reprod. 2005; 20: 1006-1012
  17. Attaman JA, Toth TL, Furtado J, Campos H, Hauser R, Chavarro JE. Dietary fat and semen quality among men attending a fertility clinic. Hum Reprod. 2012; 27:1466-1474
  18. Gaskins AJ, Colaci DS, Mendiola J, Swan SH, Chavarro JE. Dietary patterns and semen quality in young men. Hum Reprod. 2012; 27: 2899-2907

autor:
Wojciech Pajerski
dietetyk
absolwent Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

Stres oksydacyjny, seks i edukacja żywieniowa młodych mężczyzn
4.3 (85%) 4 votes