Istnieje przekonanie, podzielane przez większość specjalistów, iż śniadanie jest najważniejszym posiłkiem w ciągu dnia. Nawet nasze babcie zwykły mówić, w kontekście hierarchii posiłków, o śniadaniu królewskim, obiedzie książęcym a kolacji żebraczej. Jak widać, istotność spożywania śniadań w kontekście zachowania zdrowia, należy do wiedzy powszechnej. Celem artykułu jest ocena związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy regularnym spożyciem śniadań a równowagą energetyczną w kontekście zdrowia człowieka.
Spotyka się, w prasie fachowej, artykuły sugerujące, iż powiązanie istotności porannego posiłku ze stanem odżywienia jest zaledwie przypuszczeniem [1]. Istnieją jednak, badania epidemiologiczne wskazujące, iż okazjonalne spożywanie śniadań powiązane jest z zwiększonym ryzykiem otłuszczenia, cukrzycy oraz chorób serca [2]. Niejednokrotnie jednak, taki wynik wiązał się z faktem, że osoby jedzące śniadania prowadzą zdrowszy tryb życia. Piją mniej alkoholu, spożywają mniej tłuszczu, są aktywni fizycznie oraz stronią też od tytoniu[3]. Śniadanie zdaje się bardziej wyrastać na elementem zdrowego trybu niż na przeważający determinant zachowania zdrowia.
W ramach badania The Batch Breakfast Procejct (2010-2013) grupa naukowców pod przewodnictwem Bettsa starała się ujawnić wpływ śniadania na adaptacje metaboliczne [4]. Oceniano zarówno parametry antropometryczne, jak i spoczynkową przemianę materii, termogenezę związaną z wysiłkiem fizycznym, reakcję glikemiczną oraz pobór energii z pożywieniem. Do badania zakwalifikowano szczupłe kobiety (n=21) i mężczyzn (n=12) z terenów wschodniej Anglii, będących w wieku 21-60 lat. Wszyscy respondenci musieli spełnić rygorystyczne kryteria włączenia do badania. Przez okres sześciu tygodni badani byli monitorowani pod kątem spożywania energii (dzienniki żywieniowe) oraz jej wydatkowania (rejestratory elektryczne). W czasie obserwacji badacze klasyfikowali ludzi zgodnie z ich wstępnymi przyzwyczajeniami. Na tej podstawie powstały dwie grupy: śniadaniowa – spożywająca codziennie więcej, lub mniej niż 700kcal przed godziną 12.00, gdzie połowa tych kalorii musiała być zjadana w przeciągu 2 godzin od pobudki; oraz grupę pomijającą śniadania, dla której pierwszy posiłek przypadał dopiero po 12.00. Szczegółowe badania antropometryczne i biochemiczne wykonano na początku i po 6 tygodniach obserwacji.
W przeciwieństwie do tego, co należałoby się spodziewać, nie odnotowano metabolicznych adaptacji do śniadania (choćby zwiększenia podstawowej przemiany materii). Jedynie termogeneza związana z wysiłkiem fizycznym była wyraźnie wyższa w grupie śniadaniowej. Prawdopodobnie jednak, było to bardziej związane z międzygrupową różnicą w porannej aktywności fizycznej.
Poczyniono za to obserwacje zwiększenia poboru energii w drugiej części dnia, wśród członków grupy nie spożywającej śniadania. Mimo tego, że różnica była nie wielka dało się wyraźnie oznaczyć.
Ponadto nie ujawniono żadnego negatywnego wpływu na układ krążenia. Wszystkie biochemiczne wskaźniki stanu wydolności krążeniowej nie różniły się między grupami. Masa ciała, czy też otłuszczenie badanych nie wykazywało różnic, zarówno na początku badania jak i pod koniec. Zauważono jedynie, iż popołudniowe i wieczorne glikemie były bardziej stabilne w grupie śniadaniowej.
Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, iż nie ma absolutnej konieczności przymuszania osób szczupłych do zjadania śniadania zaraz po przebudzeniu. Jednak w grupie osób otyłych, czy też obciążonych chorobami dietozależnymi trzeba traktować regularne jedzenie śniadań jako nieodzowny element wprowadzania zdrowego stylu życia.
Piśmiennictwo:
1. Casazza K, Fontaine KR, Astrup A, Birch LL, Brown AW, Bohan Brown MM, Durant N, Dutton G, Foster EM, Heymsfield SB, et al. Myths, presumptions, and facts about obesity. N Engl J Med 2013;368: 446–54.
2. Barton BA, Eldridge AL, Thompson D, Affenito SG, Striegel-Moore RH, Franko DL, Albertson AM, Crockett SJ. The relationship of breakfast and cereal consumption to nutrient intake and body mass index: the National Heart, Lung, and Blood Institute Growth and Health Study. J Am Diet Assoc 2005;105:1383–9.
3. Duval K, Strychar I, Cyr MJ, Prud’homme D, Rabasa-Lhoret R, Doucet E. Physical activity is a confounding factor of the relation between eating frequency and body composition. Am J Clin Nutr 2008; 88:1200–5.
4. James A Betts, Judith D Richardson, Enhad A Chowdhury, Geoffrey D Holman, Kostas Tsintzas, and Dylan Thompson. The causal role of breakfast in energy balance and health: a randomized controlled trial in lean adults. Am J Clin Nutr2014;100:539–47.
autor:
mgr Paweł Janus
fizjoterapeuta, dietetyk
absolwent Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie
absolwent Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie