Otyłość w ostatnim czasie stała się głównym zagadnieniem medycyny populacyjnej [1]. Zmiany w trybie życia, spowodowane mechanizacją i cyfryzacją, przy ogólnym wysokim dostępnie do żywności wysokokalorycznej, z każdym rokiem, przysparzają obywatelom krajów wysokorozwiniętych zbędnych kilogramów.
W ankietowym badaniu stanu zdrowia ludności Polski (EHIS) przeprowadzonym przez GUS (Główny Urząd Statystyczny) w listopadzie 2009 roku stwierdzono, że nadwagę lub otyłość miało ponad 61% mężczyzn i niemal 45% kobiet [2]. Nie inaczej jest wśród dzieci, gdzie ok. 13% uczniów w wieku 13 a 15 lat zmaga się z nadwagą czy otyłością [3]. Wśród osób młodszych między 7 a 9 rokiem życia odsetek wyniósł w 2005 r. około 15%[4].
Równolegle z wzrostem częstości występowania otyłości, rośnie zjawisko nadmiernej konsumpcji słodzonych napojów spożywczych. W Stanach Zjednoczonych w ciągu trzech dekad spożycie dosładzanych wód smakowych dramatycznie wzrosło [5]. W badaniach Szczepańskiej i Piórkowskiej wśród trzystu zapytanych dzieci, do spożycia napojów słodzonych przynajmniej raz dziennie, przyznało się 37% dziesięcio i dwunastolatków [6].
Dowiedziono już w słabszych badaniach, że spożywanie napojów słodzonych jest powiązane ze wzrostem masy ciała, ale nie tylko. Obserwuje się, obecność triady wzajemnie ze sobą powiązanych czynników sprzyjających otyłości. Do wspomnianego trio należą: słodkie napoje, telewizja i śmieciowe jedzenie [7].
Teza, mówiąca, że spożywanie słodzonych cukrem napojów, sprzyja otyłości od dawna funkcjonowała w środowisku naukowym. Brakowało jedynie silnego badania potwierdzającego naukowe przewidywania.
Na przełomie listopada 2009 r. i lipca 2011 r., grupa badaczy pod przewodnictwem Ryter i Otthof’a przeprowadziła bardzo interesujące doświadczenie [8]. Grupie 641 zdrowych dzieci (4 lub 11 lat), przez okres 18 miesięcy, naukowcy podawali niegazowane napoje słodzone. Część badanych otrzymywała dziennie do wypicia puszkę napoju (250ml) z cukrem, pozostali otrzymywali identycznie smakujący płyn słodzony jednak acesulfamem potasowym i sukralozą. Napój z cukrem zawierał 26g sacharozy (ok. 104kcal) podczas, gdy drugi nie zawierał jej wcale (0kcal). Dzieci przyjmowały napój w szkole po kontrolą nauczycieli lub w domu pod opieką rodziców/opiekunów prawnych. Wśród monitorowanych parametrów znalazła się masa ciała, wzrost, grubość fałdów skórno-tłuszczowych (nad mięśniami: dwugłowym, trójgłowym; pod łopatką i nad talerzem biodrowym). Z próby 641 badanie ukończyło 477 dzieci co stanowiło 74%. D głównych powodów przerwania badania należał dzieci smak specjalnie przygotowanego napoju. Co ciekawe, zauważalne przybieranie na masie skłoniło łącznie 6 osób do przerwania badania. Cztery z grupy z napojem słodzonym sacharozą, dwie z grupy słodzików. Naukowcy w swoim doświadczeniu dowiedli, że zamaskowany zamiennik cukru w napojach, istotnie redukował przyrost masy ciała (w tym masy ciała tłuszczowego) dzieci w porównaniu do napojów słodzonych sacharozą.
Z powyższego stwierdzenia można wysnuć hipotezę też picie napojów słodzonych słodzikami może indukować zmniejszenie masy ciała. Nie jest to jedyne, obecne w literaturze tego typu doniesienie [9].
Abstrahując jednak od publikacji naukowych, nie najlepszym rozwiązaniem jest przyzwyczajanie własnego organizmu do obecności smaku słodkiego w napojach. Tak samo jak można nauczyć się pić niesłodzoną herbatę, tak samo można przestawić się z oranżad na wody mineralne. Nie narażając się na znane i nieznane zagrożenia związane ze spożyciem wszelkiego rodzaju chemicznych słodzików, jednocześnie zyskując efekt wyszczuplający.
Piśmiennictwo
- Finucane MM, Stevens GA, Cowan MJ, et al. National, regional, and global trends in body-mass index since 1980: systematic analysis of health examination surveys and epidemiological studies with 960 country-years and 9.1 million participants. Lancet 2011;377:557-567
- Wojtyniak B, Goryński P, Moskalewicz B. Sytuacja Zdrowotna Ludności Polski i Jej Uwarunkowania. Państwowy Zakład Higieny. Avaiable at: www.pzh.gov.pl/page/fileadmin/user…/Raport_stanu_zdrowia_2012.pdf. Accessed 14 January 2013.
- Maria Jodkowska, Izabela Tabak, Anna Oblacińska. Ocena Częstości występowania nadwagi i otyłości u młodzieży w wieku 13 – 15 lat w polsce przy zastosowaniu trzech różnych narzędzi badawczych. Przegl Epidemiol 2007; 61: 585 – 592
- Małecka-Tendera E., Klimek K., Matusik P. i wsp.: On behalf of the Polish Childhood Obesity Study Group.: Obesity and overweight prevalence in Polish 7-to 9-year-old children. Obes. Res. 2005; 13: 964–968
- Malik VS, Popkin BM, Bray GA, Despres JP, Hu FB. Sugar-sweetened beverages, obesity, type 2 diabetes mellitus, and cardiovascular disease risk. Circulation 2010;121:1356-1364
- Szczepańska E., Piórkowska K., Niedworok E.,Muc-Wierzgoń M. Konsumpcja słodyczy i napojów wysokosłodzonych w aspekcie występowania otyłości na przykładzie dzieci zamieszkujących obszary miejskie i wiejskie. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii. Tom 6, Nr 2 (2010): 78-84.
- Park S, Blanck HM, Sherry B, Brener N, O`Toole T. Factors associated with sugar-sweetened beverage intake among United States high school students. J Nutr 2012;142:306-312
- Ruyter JC., Olthof MR., et al. „A trial of sugar-free or sugar-sweetened beverages and body weight in children.” New England Journal of Medicine 367.15 (2012): 1397-1406.
- Fowler SP, Williams K, Resendez RG, Hunt KJ, Hazuda HP, Stern MP. Fueling the obesity epidemic? Artificially sweetened beverage use and long-term weight gain. Obesity (Silver Spring) 2008;16:1894-1900
autor:
mgr Paweł Janus
magister fizjoterapii, dietetyk
absolwent Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie
absolwent Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie