Bariatria to dziedzina medycyny zajmująca się diagnostyką, a także leczeniem chorób związanych z otyłością. Chirurgiczne zabiegi to najskuteczniejsza broń, którą dysponuje. Tutaj opisano wskazania i przeciwwskazania do operacji oraz ich rodzaje.
Podkreśla się, że operacja bariatryczna jest tylko częścią kompleksowej terapii leczenia otyłości. Ma duże szanse na powodzenie w połączeniu z odpowiednio dostosowanym żywieniem, aktywnością fizyczną i samodyscypliną. Pacjent po operacji pozostaje zwykle pod opieką lekarza bariatry, psychologa i dietetyka.
Zalecenia żywieniowe
Objętość posiłków jakie żołądek pacjenta bariatrycznego może pomieścić tuż po zabiegu różni się w zależności od rodzaju wykonanej operacji: po wyłączeniu jelitowo-żołądkowym wynosi około 50 ml, a po rękawowej resekcji żołądka – do 200 ml. Dodatkowo restrykcje w obrębie żołądka powodują mniejsze wydzielanie greliny (czyli hormonu głodu) i większe poposiłkowe uwalnianie glukagonopodonego peptydu 1 (GLP-1). Powoduje to szybsze odczucie sytości i zmniejszenie łaknienia u chorego. Chory musi przyzwyczaić się do pojawienia się odczucia sytości po 3 łyżkach jogurtu czy zmiksowanych warzyw i do regularnego spożywania małych posiłków, co 2-3 godziny. Pacjenci, którzy przeszli operacje bariatryczne opowiadają, że zaskakuje je ogromna różnica w odczuwaniu głodu. Osoby, które wcześniej były stale głodne, po zabiegu mówią, że zapominają jeść. Zgodnie z zaleceniami dietetycznymi opracowanymi przez Katedrę i Klinikę Chirurgii Ogólnej Collegium Medicum Uniwerystetu Jagiellońskiego całkowita ilość pokarmu dostarczonego w ciągu dnia nie powinna przekraczać 500 g, a jednorazowa porcja nie powinna być większa niż 100-150 g.
U osób po zabiegach bariatrycznych szczególny nacisk kładzie się na powolne spożywanie posiłków i dokładne przeżuwanie kęsów.
Płynów powinno się dostarczać co najmniej 1500 ml dziennie. Przeciwskazane są napoje gazowane i te zawierające cukier, zaleca się przede wszystkim wodę. Należy pamiętać o odstępach przed i po posiłku, ponieważ zmniejszony żołądek nie pomieści pokarmów stałych i płynów. Z tego też powodu nie powinno się pić na 15 minut przed i 30 minut po posiłku. Przez godzinę po posiłku nie zaleca się również pozycji leżącej.
Białko jest w tym przypadku szczególnie istotne, bo ułatwia proces powrotu do zdrowia po operacji. Z początku powinno stanowić głównych składnik pokarmowy w diecie. Produkty bogate z białko należy wprowadzić w pierwszej kolejności i powinny znaleźć się w każdym posiłku. Można również do diety włączać odżywkę białkową, zwłaszcza jeśli pacjent źle znosi produkty mleczne.
Dieta powinna być niskotłuszczowa z małą zawartością cukrów prostych. Ilość błonnika należy dobrać indywidualnie.
Istnieje poważne ryzyko niedoborów witamin i składników mineralnych, ponieważ zaburzone zostaje ich wchłanianie. Dotyczy to przede wszystkim żelaza, wapnia i witamin z grupy B. Należy o te składniki zadbać w diecie, choć zazwyczaj konieczna okazuje się również ich suplementacja.
Nie należy żuć gumy przez 6 miesięcy po operacji i nigdy jej nie połykać.
Badania nad skutecznością operacji bariatrycznych
Szacuje się, że długoterminowa skuteczność bariatrycznego leczenia otyłości wynosi średnio 80%, co oznacza iż po 5 latach 8 na 10 pacjentów utrzymuje masę ciała uzyskaną w trakcie leczenia.
Pacjenci po operacjach tracą nawet 70-80% nadmiernej masy ciała. Ocieniając procentowy ubytek nadwagi, największą utratę masy ciała osiągamy po wykonaniu wyłączenia żółciowo-trzustkowego, a następnie wyłączenie żołądkowo-jelitowego, pionowej plastyce żołądka, a najmniejszą po założeniu regulowanej opaski na żołądek oraz rękawowej resekcji żołądka.
Celem chirurgicznego leczenia otyłości – poza utratą wagi – jest w głównej mierze poprawa czy ustąpienie chorób metabolicznych, głównie cukrzycy, nadciśnienia i hipercholesterolemii.
U około 80% pacjentów z cukrzycą typu 2 po 1-2 latach od zabiegu bariatrycznego zaobserwowano prawidłowe stężenie glukozy na czczo bez stosowania leków, co można określić jako remisję choroby. Obserwuje się zmniejszenie insulinooporności. Nadciśnienie tętnicze ustępuje średnio u 56% osób. Analiza prawie 50 tysięcy osób poddanych chirurgii bariatrycznej dowiodła, że operacja ta obniżyła śmiertelność o 40%, szczególnie z powodu chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy. Jednakże zwiększyła ryzyko zgonu z powodu samobójstwa i po 15 latach także z powodu nowotworu.
Źródła:
- Jastrzębska M. Ostrowska L. 2010. Zalecenia dietetyczne po zabiegach bariatrycznych. Forum Zaburzeń Żywieniowych, tom 1, nr 4, 201-209.
- Kauppila J. Tao W. Santoni G. Euler-Chelpin M. Lynge E. Tryggvadottir L. Ness-Jensen E. Romundstad P. Pukkala E. Lagergren J. 2019. Effects of Obesity Surgery of Overall and Disease-Specific Mortality in 5-Country Population-Based Study. Gastroenterology, tom 157, nr 1, 119-127.
- Major P. Kowalczuk A. Wysocki M. Osadnik S. Pędziwiatr M. Głuszewska A. Pisarska M. Małczak P. Lasek A. Kisielewski M. Budzyński A. 2016. Wpływ zabiegów bariatrycznych na czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u pacjentów z otyłością olbrzymią. Polski Przegląd Chirurgiczny, tom 89, nr 1, 41-49.
- https://gabinetodwagi.pl/
Autorka: Klaudia Wcisło
I miejsce w konkursie „Lifestyle – żywienie i ruch” w 2019 r.