XXI wiek, to czas innowacji. Poziom świadomości społeczeństwa rośnie, konsumenci coraz częściej sięgają po nietradycyjne i nowatorskie produkty żywnościowe. Perspektyw rozwoju dla przemysłu spożywczego jest coraz więcej, producenci starają się sprostać wymaganiom konsumentów, w związku z czym rynek żywności prężnie się rozwija. Uruchamiane są różne inicjatywy, które mają na celu zapewnienie dostępu do lepszej, bezpieczniejszej żywności. W odpowiedzi na zapotrzebowania ze strony społeczeństwa, po 20 latach nadszedł czas na uaktualnienie kwestii związanych z pojęciem „nowej żywności”.
Co kryje się pod terminem „nowa żywność”?
Zgodnie z definicją termin ten oznacza żywność lub jej składniki, które nie były spożywane na znaczną skalę w Unii Europejskiej przed 15 maja 1997 roku. Status nowej żywności mogą posiadać środki ogólnego spożycia, środki wzbogacane, produkty specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz suplementy diety. Ich innowacyjność może oznaczać nietradycyjne i niekonwencjonalne podejście w technologii żywności, jej dystrybucji, a nawet samego postępowania np. ze zwierzęciem. Żywność innowacyjna, to taka która spełnia nowe, niewystępujące wcześniej oczekiwania konsumentów. Zgłaszane produkty są poddawane naukowej ocenie Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), dzięki czemu zagwarantowany jest wysoki poziom bezpieczeństwa [7].
Dane płynące ze strony Głównego Inspektoratu Sanitarnego mówią, że dopiero wraz z początkiem 2018 roku mogło zostać wdrożone Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) opublikowane 11 grudnia 2015 roku. Nowe rozporządzenie umożliwia szybsze wprowadzenie na rynek innowacyjnej, bezpiecznej żywności [11,12].
Nowa żywność i jej właściwości
Morwa indyjska (Morinda citrifolia) –nazwana inaczej Noni. Do celów spożywczych wykorzystywane są liście i owoce, z których najczęściej produkuje się sok. W owocach najwięcej znajduje się witaminy C (ok. 100 mg/100ml), potasu (ok. 200mg/100ml), wapnia (ok. 50mg/100ml) [2].
Morwa indyjska znajduje zastosowanie w terapiach antynowotworowych, działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo, przeciwbakteryjnie. Swoje właściwości zawdzięcza obecności licznych związków bioaktywnych – zawiera m.in irydoidy, flawonoidy; antrachinon [1].
Hydroksytyrozol – flawonoid obecny w ekstraktach pozyskiwanych z oliwek. Wykazuje działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne i przeciwmiażdżycowe [4]
Wyciąg bogaty w taksyfolinę – taksyfolina, to również flawonoid o działaniu przeciwutleniającym, wspomaga usuwanie nadmiaru wolnych rodników, które uszkadzają komórki i inicjują procesy chorobowe. Stosowanie taksyfoliny z witaminą C jest korzystniejsze terapeutycznie, działa ochronnie na naczynia krwionośne i wątrobę [10].
Olej mikroalg Schizochytrium sp. – bogaty jest przede wszystkim w kwasy: dokozaheksaenowy (DHA) i eikozapentaenowy (EPA), które są niezastąpionym elementem wszystkich struktur komórkowych. Ludzki organizm nie potrafi ich syntetyzować, dlatego muszą być dostarczane z pożywieniem. Zalecane są dla utrzymania prawidłowych funkcji mózgu, serca, widzenia. Ponadto wykazują pozytywny wpływ na obniżenie poziomu cholesterolu [5].
L-ergotioneina – rodzaj aminokwasu, który działa antyoksydacyjnie i pomaga w ochronie struktur komórkowych przed uszkodzeniami spowodowanymi promieniowaniem. Ergotioneina może zapobiegać powstawaniu przebarwień posłonecznych, dlatego jest stosowana w przemyśle kosmetycznym [8].
Beta-glukan z drożdży Saccharomyces cerevisiae – to polisacharyd zaliczany do rozpuszczalnej frakcji błonnika, wykazuje działanie wzmacniające układ immunologiczny. Beta-glukan pobudzając komórki odpornościowe działa przeciwgrzybiczo, przeciwpasożytniczo, przeciwwirusowo i przeciwnowotworowo. Ponadto stymuluje rozwój pożądanej mikroflory jelitowej, jednocześnie hamując rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych [9].
Sfermentowane nasiona soi (natto) –powstają poprzez dodanie do ugotowanej soi bakterii Bacillus natto i poddanie jej procesowi fermentacji. Okazuje się, że fermentowana soja oprócz działania regulującego mikroflorę jelitową, może obniżać poziom cholesterolu oraz ciśnienie krwi. Soja jest źródłem witaminy K2, dzięki czemu może działać profilaktycznie względem osteoporozy; zawiera również fitoestrogeny, którym przypisuje się działanie zmniejszające ryzyko wystąpienia raka piersi oraz łagodzenie objawów w okresie menopauzy [3].
Innymi produktami żywnościowymi znajdującymi się na liście nowej żywności są: trans-resweratrol, krzem organiczny, suszony miąższ owocu baobabu, olej z nasion kolendry czy ekstrakt z fermentowanej czarnej fasoli. Wykaz pozostałych środków dostępny jest w witrynie Komisji Europejskiej oraz na stronie Głównego Inspektoratu Sanitarnego.
Nowa żywność – podsumowanie
Większość przedstawicieli nowej żywności to antyoksydanty, co ma niebagatelne znaczenie, gdyż przeciążenie psychiczne, fizyczne w połączeniu z niedoborową dietą inicjują powstawanie wolnych rodników, których nadmiar jest toksyczny. Siła składników bioaktywnych może być naprawdę duża, dlatego warto się zastanowić nad wprowadzeniem nowych produktów do swojej diety.
Piśmiennictwo
- Ali M., Kenganora M., N.M., Santhepete., Health Benefits of Morinda citrifolia (Noni): A Review., Pharmacognosy Journal., 8(4)., 2016, s. 321-331.
- Daniewski W., Zastosowanie i wartość odżywcza produktów z morwy indyjskiej (Noni)., Bromatologia. Chemia. Toksykologia., 42(2), 2009, s. 164-167.
- Gheribi E., Znaczenie fitoestrogenów roślinnych w profilaktyce osteoporozy., Postępy Fitoterapii, 3, 2012, s. 192.
- Gryszczyńska A., Gryszczyńska B., Opala B., Liście oliwy europejskiej (Olea europaea L.) – chemizm i zastosowanie w medycynie., Postępy Fitoterapii, 1(2010), 2010, s. 30-31.
- Komprda T., Škultéty O , KĹíĹžková S , Zorníková G , Rozíková V , Krobot R., Effect of dietary Schizochytrium microalga oil and fish oil on plasma cholesterol level in rats., Journal of Animal Physiology and Animal Nutrition., 99(2), 2015, s. 308.
- Okamoto A., Hanagata H., Kawamura Y., Yanagida F., Anti-hypertensive substances in fermented soybean, natto., Plant Foods for Human Nutrition., 47, 1995, 39.
- Osęka G., Prokop J., Procedura rejestracyjna w okresie przejściowym. Nowa żywność., Przemysł spożywczy, 70, 2016, s. 16-18.
- Pasikowska M., Sołyga-Żurek A., Dębowska R., Eris I., Wpływ L-ergotioneiny na poziom delecji mitochondrialnych wywołanych promieniowaniem UVA w komórkach skóry., Dermatologia Estetyczna, 90(1), 2014.
- Saluk-Juszczak J., Królewska K., beta-glukan drożdży saccharomyces cerevisiae — naturalny stymulator układu immunologicznego., Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych, 59(1-2), 2010, s. 151-155.
- Topal F., Nar M., Gocer H., Kalin P., Kocyigit U., Alwasel I., Antioxidant activity of taxifolin: an activity–structure relationship, 5(22), 2015, s. 674-675.
- Oficjalna strona Głównego Inspektoratu Sanitarnego, https://gis.gov.pl/prawo-zywnosc/159-nowa-zywnosc, https://gis.gov.pl/zywnosc/nowa-zywnosc/informacje-ogolne (dostęp: 08.01.2018)
- Ulotka Komisji Europejskiej w sprawie Nowej żywności. Urząd Publikacji Unii Europejskiej w Luksemburgu, https://gis.gov.pl/images/zp/dgsante_novel-food_pl.pdf (dostęp: 09.01.2018).
Kinga Głaszewska
absolwentka dietetyki
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublini