Wokół karmienia piersią powstało wiele mitów, sprzecznych opinii i przekonań. Tymczasem w znakomitej większości lekarze i dietetycy są zgodni – jest to najlepszy sposób żywienia nowo narodzonego dziecka. Karmienie piersią przez pierwsze pół roku jest określane jako „złoty standard” i zdecydowanie polecane przez środowiska medyczne.
Dziecko może wiele zyskać dzięki spożywaniu mleka matki. Karmienie piersią jest to naturalny sposób żywienia – ssanie odbywa się w fizjologiczny sposób, matka nie musi się martwić o to, czy dziurka w smoczku jest odpowiedniej wielkości albo czy mleko ma odpowiednią temperaturę. Pokarm jest zawsze świeży i gotowy do spożycia. Ponadto mleko matki nie zawiera bakterii, nie jest pasteryzowany, a więc nie traci składników rozkładających się pod wpływem wysokiej temperatury. Naturalny pokarm ma odpowiedni skład, dostosowujący się do potrzeb niemowlęcia – tuż po porodzie produkowana jest siara, następnie mleko przejściowe, aż w końcu mleko dojrzałe.Zmiany w składzie zachodzą też podczas pojedynczego karmienia – na początku mleko jest bardziej wodniste, bogatsze w węglowodany, a uboższe w tłuszcze. Z tego powodu w czasie upałów dzieci chcą ssać pierś częściej, ale krócej.
Mleko kobiece stymuluje układ odpornościowy dziecka. Wykazano, że karmienie piersią jest pomocne w zapobieganiu infekcjom ucha środkowego, gardła, układu oddechowego. W przypadku infekcji przewodu pokarmowego ochronny efekt karmienia piersią utrzymuje się jeszcze przez dwa miesiące po jego zaprzestaniu. Mleko kobiece zmniejsza też ryzyko martwiczego zapalenia jelit i nagłej śmierci łóżeczkowej. Obliczono, że można by zapobiec 900 zgonom dzieci rocznie w Stanach Zjednoczonych, jeśli 90% matek karmiłoby wyłącznie piersią przez pierwsze pół roku. Spożywanie kobiecego mleka zmniejsza dodatkowo ryzyko alergii (co jest szczególnie istotne u dzieci obciążonych genetycznie), celiakii, chorób zapalnych jelit, cukrzycy typu 1 i białaczki. Wiele uwagi poświęca się też karmieniu naturalnemu w aspekcie profilaktyki otyłości. Dzieci karmione piersią mają w przyszłości (w okresie nastoletnim i dorosłym) statystycznie niższe BMI, a za to wyższy poziom korzystnej frakcji cholesterolu HDL. Przyczyn takiego zjawiska upatruje się w fakcie, że karmienie piersią sprzyja zachowaniu naturalnych mechanizmów autoregulacji i właściwego interpretowania sygnałów głodu i sytości. Wymieniając korzyści z karmienia piersią nie sposób nie wspomnieć o aspekcie psychologicznym – podczas karmienia tworzy się niepowtarzalna więź między matką a dzieckiem, która sprzyja bliskości i budowaniu prawidłowych relacji.
Organizm matki również zyskuje na karmieniu piersią. Obserwuje się mniejszą utratę krwi w okresie połogu i szybszą inwolucję macicy. Spada ryzyko depresji poporodowej, cukrzycy typu 2, reumatoidalnego zapalenia stawów, nadciśnienia, zaburzeń lipidowych i chorób układu sercowo-naczyniowego, a także nowotworów złośliwych takich jak rak piersi i rak jajnika.
Zdarza się jednak, że karmienie naturalne jest niemożliwe. Przeciwwskazaniami do podawania dziecku pokarmu kobiecego są dwie rzadkie choroby. Pierwszą z nich jest klasyczna galaktozemia. Objawia się ona niemożnością przekształcenia galaktozy (cukru pochodzącego z rozkładu obecnej w mleku laktozy) do glukozy. Drugą chorobą jest wrodzony niedobór laktazy – jelitowego enzymu hydrolizującego laktozę. U dzieci z takim niedoborem wkrótce po podaniu mleka pojawia się silna biegunka. Do końca życia nie mogą one spożywać pokarmów zawierających laktozę.
Czasem stan dziecka jest przeciwwskazaniem do samej czynności ssania, nie ma natomiast powodu, by nie podawać pokarmu matki inną metodą (sondą, kieliszkiem, łyżeczką). Takie postępowanie stosuje się m.in. przy rozszczepie podniebienia utrudniającym ssanie, gdy dziecko jest wyniszczone albo gdy ma wadę serca, przy której wysiłek związany ze ssaniem stanowiłby zbyt duże obciążenie.
Nieliczne choroby matki są przeciwwskazaniem do karmienia piersią. Należą do nich: czynna, nieleczona gruźlica oraz zakażenie HIV, HTLV-1 i HTLV-2. Z karmienia piersią należy również zrezygnować podczas przyjmowania niektórych leków.
Poza naprawdę nielicznymi wyjątkami karmienie piersią przynajmniej przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka powinno być powszechnie praktykowane.I chociaż może ono oznaczać dla matki pewną niedogodność, to korzyści zdrowotne są nie do przecenienia, a dodatkowy zysk ekonomiczny tylko potęgują pozytywny efekt.
Piśmiennictwo
1. American Academy of Pediatrics, Breastfeeding and the use of human milk, Pediatrics 2012, 129(3), e827-e841.
2. Szajewska H, Socha P, Horvath A, Rybak A, Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Stand Med, Pediatr 2014;11;321-338.
autor:
Agata Jagielska
dietetyk
absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego