Wzmianki o diecie i produktach spożywczych, które poprawiają pracę naszego mózgu, zwłaszcza w czasie wysiłku intelektualnego, są coraz częstsze. Wspomina się zwłaszcza o spożywaniu pełnoziarnistych produktów zbożowych, ryb, orzechów oraz owoców i warzyw. Faktycznie, w tych produktach znajdują się witaminy z grupy B, optymalny skład węglowodanów, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe i antyoksydanty, które korzystnie wpływają na pracę i zdrowie mózgu [1]. Rodzicu, teraz pewnie się zastanawiasz: A jak karmić moją pociechę, żeby jej mózg pracował jak najlepiej?! I słusznie – mózg najszybciej rozwija się przez pierwsze 2 lata życia dziecka, i wtedy jest najwrażliwszy na wpływ składników odżywczych. Oto kilka rad dotyczących żywienia najmłodszych (i troszkę starszych dzieci), które korzystnie wpłynie na rozwój mózgu i jego funkcję, a nawet późniejsze osiągnięcia szkolne.
Po pierwsze – karmienie piersią
Pokarm mamy ma optymalny, indywidualnie dopasowany do potrzeb dziecka skład dzięki czemu korzystniej wpływa na rozwój dziecka. W wielu badaniach wykazano, że maluchy karmione naturalnie mają lepiej rozwinięte mózgi [2, 3], a w przyszłości osiągają lepszy stopień rozwoju poznawczego w porównaniu do dzieci karmionych sztucznie, a korzyści wzrastają wraz z długością okresu karmienia. Okazuje się, że wpływ ten jest jeszcze większy u wcześniaków [4]. Może to być związane z brakiem i niższą dostępnością w mieszankach mlekozastępczych składników niezbędnych dla rozwoju mózgu, w tym kwasu DHA, luteiny czy różnych związków lipidowo-cukrowych. Dlatego, kiedy niemożliwe jest karmienie naturalne należy wybierać mleka zastępcze wzbogacane w te składniki. Rozwój maluchów bardzo stymuluje również wyjątkowa więź z mamą, która rodzi się w czasie karmienia piersią.
Przestrzegaj schematu żywienia niemowląt
Przeprowadzone w Wielkiej Brytanii badanie [5] wykazało, że niemowlęta, których dieta w 6 miesiącu życia była zgodna ze schematem żywienia niemowląt, w wieku 7-8 lat miały wyższe wartości IQ niż rówieśnicy, których dieta nie była zgodna z zaleceniami. Również niemowlęta, które w 6 i 12 miesiącu życia rzadziej spożywały więcej owoców i warzyw oraz przygotowanych w domu posiłków miały w wieku 4 lat [6] lub 8 lat [7] wyższe wartości IQ, niż rówieśnicy, którzy takich zaleceń nie przestrzegali. Co jest najważniejsze? Karmienie na żądanie, wprowadzanie nowych produktów do diety w odpowiednim wieku, spożywanie produktów wzbogacanych w żelazo i unikanie soli oraz cukru. Aktualny schemat żywienia można znaleźć na stronie Ministerstwa Zdrowia.
Unikaj żywności wysokoprzetworzonej
Okazuje się, że dzieci, które w wieku 6-24 miesięcy spożywają dużo przetworzonej żywności (np. ciastek, słodyczy czy napojów słodkich i gazowanych) mają w wieku 8 lat IQ niższe o 1-2 punkty [7]. Także niemowlęta żywione gotowymi produktami osiągają niższe wartości IQ. Jest to związane z wysoką zawartością cukru i tłuszczu, a tym samym większą kalorycznością, przy niskiej zawartości niezbędnych składników pokarmowych, w tym witamin i składników mineralnych. Gotowe produkty do żywienia niemowląt podlegają specjalnym rygorom produkcji i ich skład jest stosunkowo bezpieczny, ale jednak w trakcie produkcji i przechowywania ilość cennych substancji może ulegać zmniejszeniu.
Zapomnij o zachodnim modelu żywienia, jedz warzywa!
Żywienie jest ważne nie tylko we wczesnym dzieciństwie, ale również i później. Wysokie spożycie żywności gotowej, czerwonego i przetworzonego mięsa, produktów smażonych i oczyszczonego cukru oraz napojów gazowanych przez nastolatków wiązało się z gorszą sprawnością ich mózgu trzy lata później. A co wpływało na nią korzystnie? Spożycie owoców i zielonych warzyw liściastych (np. szpinaku, sałaty), które zawierają dużo witamin i antyoksydantów [8].
A co poza tym?
Codzienne śniadania zapewnią Twojemu maluchowi energię do zabawy i nauki, co może skutkować osiągnięciem wyższego IQ – aktywne dzieci mają więcej bodźców, które stymulują ich mózgi do rozwoju [9]. Wiemy również, że dla właściwego funkcjonowania organizmu bardzo ważne jest odpowiednie nawodnienie. Okazuje się, że wpływa również na prawidłową pracę mózgu – kiedy dzieci są odwodnione gorzej radzą sobie z zadaniami angażującymi pamięć krótkotrwałą [10]. Najlepszym napojem dla dzieci jest woda mineralna. Soki i słodkie napoje zawierają za dużo cukru. Pamiętaj, że „woda smakowa” nie jest wodą, tylko słodkim napojem!
Ale pamiętajmy o jednym – żywienie jest tylko jednym z czynników, które wpływają na rozwój mózgu naszego dziecka. Najważniejsze są jego predyspozycje genetyczne i warunki, w których żyje. Rozwój poznawczy malucha można pobudzić przez odpowiednią stymulację. Szkolna nauka wcale nie jest tu najważniejsza – już od najmłodszych lat dla dzieci bardzo kształcącą ją zabawa i kontakt z rówieśnikami.
Piśmiennictwo:
1. Parletta N, Milte CM, Meyer BJ: Nutritional modulation of cognitive function and mental health. N. Nutr. Biochem., 2013; 24: 725-743.
2. Khedr EMH, Farghaly WMA, El-Din Amry S, Osman AAA: Neural maturation of breastfed and formula-fed infants. Acta Paediatr., 2004; 93:734-738.
3. Isaacs EB, Fischl BR, Quinn BT, Ching WK, Gadian DG, Lucas A: Impact of breast milk on intelligence quotient, brain size, and white matter development. Pediatr Res., 2010; 67:357-362.
4. Anderson JW, Johnstone BM, Remley DT: Breast-feeding and cognitive development: a meta-analysis. Am. J. Clin. Nutr., 1999; 70:525-535.
5. Golley RK, Smithers LG, Mittinty MN, Emmet P, Northstone K, Lynch JW: Diet quality of U.K. infants is associated with dietary, adiposity, cardiovascular, and cognitive outcomes measured at 7-8 years of age. J. Nut., 2013; 143:1611-1617.
6. Gale CR, Martyn CN, Marriott LD, Limond J, Crozier S, Inskip HM, Godfrey KM, Law CM, Cooper C, Robinson SM, Southampton Women’s Survey Study Group: Dietary patterns in infancy and cognitive and neuropsychological function in childhood. J. Child Psychol. Psychiatry, 2009; 50:816-823.
7. Smithrs LG, Golley RK, Mittinty MN, Brazions L, Northstone K, Emmett P, Lynch JW: Dietary patterns at 6, 15 and 24 months of age are associated with IQ at 8 years of age. Eur. J. Epidemiol., 2012; 27: 525-535.
8. Nyaradi A, Foster JK, Hickling S, Li J, Ambrosini GL, Jacques A, Oddy WH: Prospective associations between dietary patterns and cognitive performance during adolescence. J. Child Psychol. Psychiatry, 2014; 55:1011024.
9. Liu J, Hwang WT, Dickerman B, Compher C: Regular breakfast consumption is associated with increased IQ kindergarten children. Early Hum. Dev., 2013; 89: 257-262.
10. Fadda R, Rapinett G, Grathwohl D, Parisi M, Fanari R, Carlò CM, Schmitt J: Effects of drinking supplementary water at school on cognitive performance in children. Appetite, 2012; 59: 730-737.