Interakcje leków z żywnością

Stosując wszelkiego rodzaju lekarstwa człowiek oczekuje aby działały szybko i skutecznie. Aby sprostać tym wymaganiom muszą być zachowane pewne warunki. Należy stworzyć odpowiednie środowisko do wchłonięcia leku, jego rozprowadzenia, metabolizmu a także wydalenia z organizmu. Na wszystkie te elementy wpływać może wiele czynników. Jednym z nich jest spożywana żywność. Oddziaływanie pożywienie – lek może skutkować powodzeniem lub brakiem powodzenia w przeprowadzanej terapii a nawet wywierać działania uboczne. Interakcje leków z żywnością niekiedy są korzystne dla organizmu człowieka,  ponieważ mogą się przyczyniać do poprawy wchłaniania składników leku lub zmniejszać niekorzystne skutki uboczne będące wynikiem stosowanego leczenia.

Żywność spożywana jednocześnie z przyjmowanymi lekami może zwiększyć lub zmniejszyć ich działanie. Jest to związane z wywieranym przez składniki pożywienia wpływem na cztery główne etapy:

1. Wchłanianie leku
2. Dystrybucja leku
3. Metabolizm leku
4. Wydalanie leku z organizmu

Szczególną uwagę zwrócić należy na:

Tłuszcze

Oddziałują ze składnikami takimi jak metoprolol, oksprenolol, propranolol, bizoprolol, zawartymi w lekach stosowanych w chorobach układu krążenia (tzw. β-blokerach). Tłuszcze przyspieszają i zwiększają ich wchłanianie, co może skutkować zaburzeniami rytmu serca i spadkiem ciśnienia tętniczego. Interakcje obserwuje się również z teofiliną (lekiem rozszerzającym oskrzela, nazwy handlowe to m.in. Euphyllin CR retard, Euphyllin long, Theophyllinum Baxter). Efektem interakcji jest przyspieszenie czynności serca, zaburzenia rytmu serca (skurcze dodatkowe), zaburzenia snu, niepokój, pobudzenie psychoruchowe, spadek ciśnienia tętniczego, ból głowy, skurcze mięśni.
 

Błonnik pokarmowy

Zmniejsza on wchłanianie glikozydów nasercowych, takich jak metyldigoksyna i digoksyna (nazwy handlowe preparatów: Bemecor, Digoxin Teva, Digoxin WZF). Obniżone w stosunku do oczekiwanego stężenie leku we krwi powoduje jego zmniejszone działanie lub nawet całkowity brak efektu terapeutycznego.

Witamina K (głównie warzywa kapustne, awokado)

Wchodzi ona w interakcję z lekami przeciwzakrzepowymi: warfaryną i acenokumarolem (Warfin, Acenocumarol WZF, Sintrom), ponieważ ma dokładnie przeciwne działanie – odpowiada za krzepnięcie krwi. Jej nadmierna podaż lub suplementacja zmniejsza skuteczność leczenia, a tym samym podnosi ryzyko powstania zakrzepów.

Wapń

Jony tego pierwiastka oddziałują z niektórymi antybiotykami (cyprofloxacyną, norfloksacyną, pefloksacyną, tetracykliną, doksycykliną), upośledzając ich wchłanianie w przewodzie pokarmowym, co znacząco obniża efekt terapeutyczny. Podobną interakcję obserwuje się z przeciwgrzybiczym ketoconazolem – również następuje osłabienie działania leku.

Składniki bioaktywne grejpfruta

Udowodniono bardzo wiele interakcji leków ze związkami występującymi w tych owocach. Ze względów bezpieczeństwa zaleca się unikanie popijania sokiem grejpfrutowym jakichkolwiek leków, a szczególną uwagę należy zwrócić na blokery kanału wapniowego stosowane w chorobach układu sercowo-naczyniowego, statyny podawane w zaburzeniach lipidowych oraz benzodiazepiny oddziałujące na układ nerwowy.

Przytoczono tutaj tylko niektóre z możliwych interakcji. Najważniejszą zasadą jest dokładne czytanie ulotki dołączonej do leku, a jeśli pojawiają się jakieś wątpliwości, należy zasięgnąć porady lekarza lub farmaceuty. Niewskazane jest przyjmowanie bez konsultacji dużych ilości leków bez recepty, a już absolutnie niedopuszczalne jest wykorzystywanie na własną rękę znalezionych w domu leków na receptę, które zostały po poprzedniej chorobie. Przyjmowane leki w większości przypadków najlepiej popijać wodą, i to w znacznej ilości (pełna szklanka). Nie powinno się popijać ich kawą, herbatą ani mlekiem.

Nie znamy jeszcze wszystkich możliwych interakcji, w jakie wchodzą leki z żywnością. Jednak przestrzegając pewnych elementarnych zasad przyjmowania leków, możemy się uchronić przed wieloma przykrymi konsekwencjami.

W celu uniknięcia negatywnych interakcji lek-żywność należy stosować się do poniższych zaleceń:

– Leki należy przyjmować zgodnie z zaleceniami umieszczonymi na ulotce.
– Nie należy popijać leków mlekiem, kawą lub herbatą ponieważ wpływają one na ich wchłanianie. Sok grejpfrutowy natomiast przyczynia się do zaburzenia metabolizmu leków. Najkorzystniejsze jest więc popijanie środków leczniczych chłodną, czystą wodą (w ilości ok 1 szklanki) – gorące napoje mogą osłabić działanie leków.
– Należy kategorycznie unikać przyjmowania leków wraz z alkoholem.
-Stosowanie leków wraz z witaminami i minerałami może przyczynić się do zaburzenia wchłaniania leków, dlatego też powinno się unikać takich połączeń.
– Środki lecznicze najlepiej zażywać 1-2 godziny przed lub 2 godziny po spożytym posiłku w celu uniknięcia zaburzenia działania leków,  o ile nie ma innych zaleceń wydanych od producenta lub lekarza. Należy zawsze przestrzegać wytycznych umieszczonych na ulotce lub wydanych przez lekarza bądź  farmaceutę, pamiętając, że nie każdy lek należy przyjmować na czczo a wręcz przeciwnie są leki, które powinno się zażywać podczas posiłku. [2,3]

Przestrzegając powyższych zasad możemy zmniejszyć lub całkowicie uniknąć niekorzystnych oddziaływań żywności na leki oraz leków na składniki żywności. Właściwe przyjmowanie leków zapewni nie tylko skuteczność terapii ale również pozwoli uniknąć skutków ubocznych związanych z jednoczesnym przyjmowaniem pożywienia i środków leczniczych. Należy pamiętać , że następstwem niekorzystnych interakcji żywność-lek może być nie tylko pogorszenie stanu zdrowia wynikającego z osłabienia procesu leczenia ale również śmierć pacjenta [5].

Piśmiennictwo

1. Adamska-Dyniewska H., (2000): Znaczenie interakcji leków w leczeniu nadciśnienia. Nadciśnienie Tętnicze. t. 4, 1.
2. Jarosz M, Dzieniszewski J.; (2000): Interakcje leki a żywność – ważny problem kliniczny. Służba Zdrowia t. 78-79 s. 2971-2.
3. Jarosz M, Dzieniszewski J; (2004): Interakcje leków z żywnością i alkoholem. Warszawa: Wydawnictwo Medyczne BORGIS.
4. Korzeniowska K., Jabłecka A.; (2008): Interakcje leków z pożywieniem. Farmacja współczesna. t. 1, s. 24-30.
5. Mańka M. (2010): Interakcje leków z żywnością.; http://www.rynekaptek.pl
6. Woźnicka-Leśkiewicz L., Wolska-Bułach A., Posadzy-Małaszyńska A., (2011): Interakcje między lekami hipotensyjnymi i żywnością. Nadciśnienie tętnicze., t. 15, 2, s. 201-209

autor: mgr inż. Wioleta Cieplak technolog żywności spec. żywienie człowieka i nauki konsumenckie
absolwentka Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie