Picie alkoholu przez kobiety w ciąży wiąże się z większym ryzykiem niekorzystnych następstw, ponieważ kobieta naraża na toksyczne działanie nie tylko swój organizm, ale przede wszystkim rozwijający się płód, tym samym przyczyniając się do ryzyka wystąpienia u dziecka FAS. Termin FAS (Fetal Alcohol Syndrome) stworzyli Jones i Smith w 1973 roku. Określa on alkoholowy zespół płodowy objawiający się pewnymi nieprawidłowościami obserwowanymi u dzieci, które zostały urodzone przez kobiety spożywające alkohol w trakcie ciąży. Według badania TNS OBOP przeprowadzonego w 2011 roku, aż co ósma badana kobieta przyznała się do spożywania alkoholu w czasie ciąży.
Alkohol etylowy spożywany w różnego rodzaju formach napojów alkoholowych jest teratogenem, który ma negatywny wpływ na rozwijający się płód. To, czy dziecko będzie miało cechy swoiste (charakterystyczne) dla zespołu FAS, zależy od ilości spożytego alkoholu. Mózg dziecka rozwija się przez cały okres prenatalny i narażenie go na działanie alkoholu może wpłynąć na jego prawidłowy rozwój. Uszkodzenie mózgu wynika z zaburzeń proliferacji i migracji komórek nerwowych, czego wynikiem są zaburzenia strukturalne w jego rozwoju. [1]
Alkoholowy zespół płodowy przejawiać się może ciężkimi umysłowymi i fizycznymi zaburzeniami, m.in. takimi jak: opóźnienie umysłowe, dysfunkcja mózgu i anomalie rozwojowe. Niedorozwój umysłowy i nadpobudliwość to najbardziej upośledzające zaburzenia funkcji życiowych dziecka z FAS.
Skutkiem tego rodzaju zaburzeń są trudności koncentracji uwagi, uczenia się, zapamiętywania oraz niedojrzałość społeczna i emocjonalna. Innymi częstymi problemami są:
- drażliwość, gniew, frustracja
- zmiany nastroju,
- kłopoty w domu/szkole,
- konflikty z prawem, nadużywanie alkoholu/narkotyków,
- problemy ze zdrowiem psychicznym [2]
Większość niemowląt z FAS jest pobudzonych. Mają trudności ze spożywaniem pokarmu, są nadwrażliwe na bodźce. Mogą mieć problemy z hipertonią (zbyt duże napięcie mięśniowe) lub hipotonią (zbyt małe napięcie mięśniowe) lub jednym i drugim.
Należy pamiętać, iż problemy dzieci z FAS nie są „problemami w zachowaniu” lecz skutkiem stałego, niezmiennego niszczenia mózgu (statycznej encefalopatii) i nie zawsze zależą od woli dziecka. [3]
Spożywanie alkoholu przez kobiety w okresie ciąży jest nadal aktualnym problemem społecznym w Polsce i na świecie. Przeprowadzono wiele badań, aby ocenić rozpowszechnienie picia alkoholu kobiet ciężarnych. W badaniu na dużej grupie ciężarnych kobiet (od kilkuset do kilkunastu tysięcy respondentek) uzyskano deklaracje, iż w trakcie ciąży w 1983r. alkohol piło 22,7% kobiet z Bostonu, 35,4% z Glasgow, 47% z Londynu, 47% z Północnej Kalifornii i 31,5% z Warszawy. Natomiast według nowszego raportu badania przeprowadzonego z 2011 r. przez TNS OBOP 13% kobiet przyznało się do spożycia alkoholu w trakcie ciąży. Wyniki przedstawionych badań, świadczą o większej świadomości kobiet na działanie toksycznego alkoholu na płód. Jednak uważa się, iż świadomość niebezpieczeństwa FAS u kobiet planujących ciąże nadal nie jest wystarczająca. Istnieje więc nadal potrzeba prowadzenia systematycznej edukacji zdrowotnej społeczeństwa. [4,5]
Piśmiennictwo
1. Klecka M. „Objawy i wczesne rozpoznanie FAS” Bliżej Przedszkola nr 4 (31)2004
2. Klecka M. „ FAS cynujące dzieci” Wyd. Św. Stanisława BM, Kraków 2007
3. „Fetal Alcohol Spectrum Disorder (Poalkoholowe Uszkodzenie Płodu)”; http://fas.edu.pl/
4. Załuska M. „Spożycie alkoholu w okresie ciąży a rozwój płodu i stan dziecka”; http://www.ipin.edu.pl
5. Żuralska R., Kuzepska M. „Alkohol i ciąża. Wstępne badanie opinii kobiet na temat spożywania alkoholu w okresie ciąży”; Zakład Pielęgniarstwa Społecznego i Promocji Zdrowia, Wydział Nauk o Zdrowiu, Gdański Uniwersytet Medyczny
autor:
mgr dietetyki Jakub Bukowski
absolwent Uniwersytetu Medycznego w Łodzi