Dieta nisko-histaminowa w zespole nietolerancji histaminy

Dieta nisko-histaminowa w zespole nietolerancji histaminy

W dobie żywności przetworzonej, różnego rodzaju dodatków poprawiających walory sensoryczne artykułów spożywczych, o wystąpienie niepożądanych reakcji na pokarm jest bardzo łatwo. Nadwrażliwość pokarmowa ujawnia się zazwyczaj w dzieciństwie na skutek braku tolerancji organizmu na białka lub inne składniki zawarte w produktach, które u ludzi zdrowych nie wywołują niekorzystnych objawów. Obejmuje ona alergie pokarmowe i nadwrażliwość niealergiczną, do której zalicza się m.in. nietolerancję na histaminę. 

Coraz częściej mamy do czynienia z sytuacją, gdy dana osoba po spożyciu czekolady, czy pomidorów skarży się na wystąpienie u niej wodnistego kataru, bólu głowy czy też kaszlu. Nie zdaje sobie ona jednak sprawy z tego, że symptomy te mogą być związane z nadwrażliwością na histaminę, a nie przeziębieniem. Jednoznaczne rozpoznanie nietolerancji jest kluczem do zniwelowania objawów, które towarzyszą często osobom przez lata. Na temat histaminy i jej uczulającego działania mówi się bardzo mało. Zespół nietolerancji histaminy zwany często pseudoalergią, związany jest z występowaniem charakterystycznych objawów dla alergików, natomiast nie mającym potwierdzenia w testach alergologicznych z powodu braku wytwarzania przez organizm przeciwciał. Większość osób cierpiących na nadwrażliwość na histaminę (HIT) stanowią kobiety około 40 roku życia. Jednak dotyka ona również mężczyzn, a także dzieci.
 

Histamina wytwarzana jest w optymalnej ilości przez bakterie jelitowe człowieka. Jej nadmiar rozkładany jest przez enzym diaminooksydazę (DAO) w jelicie cienkim. W przypadku, gdy jej metabolizm zostaje zaburzony dochodzi do wzrostu jej stężenia we krwi, czego efektem jest drażnienie komórek i wystąpienie objawów alergii lub symptomów podobnych do alergii. Do przyczyn niedoboru DAO zalicza się chorobę Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz infekcje jelitowe. Czynnikami blokującymi metabolizm histaminy są również niektóre produkty, jak np. kakao, napoje energetyzujące oraz czarna herbata. Przeciążenie organizmu omawianą aminą może wystąpić, gdy nasza dieta obfituje w produkty bogate w histaminę oraz w warunkach przewlekłego stresu nasilającego jej syntezę. Dlatego warto jest potraktować poważnie leczenie alerii dietą antyhistaminową, Wszelkie techniki obróbki kulinarnej jak np. gotowanie, pieczenie, czy też smażenie nie zmniejszają zawartości histaminy w pokarmach, ponieważ jest aminą odporną na działanie temperatury.

Czynnikiem diagnostycznym nietolerancji histaminy jest badanie krwi, na podstawie którego oznacza się aktywność DAO, stężenie histaminy i witaminy B₆ (występuje silny związek między ilością witaminy B₆ w surowicy, a poziomem histaminy).

 

Co należy wykluczyć z diety, gdy wystąpi  u nas nadwrażliwość na histaminę? Dieta antyhistaminowa – podstawy stosowania.

Podstawowym elementem w leczeniu nietolerancji jest dieta eliminacyjna. Polega ona na wyeliminowaniu z jadłospisu produktów uczulających, czyli takich które zawierają histaminę oraz wpływają na proces jej uwolnienia do krwi. Dużą rolę w poprawie samopoczucia odgrywa suplementacja wit. B₆ oraz C. Należy także pamiętać, że wyroby zawierające białko mają w swym składzie histaminę, która powstaje z histydyny na skutek nieodpowiednich warunków przechowywania, psucia się żywności, fermentacji pod wpływem bakterii, przetwarzania i konserwowania. W związku z tym osoby uczulone powinny spożywać produkty świeże (istnieje kilka wyjątków). Produkty takie jak np. maślanka, jogurt, masło, twarogi, twarożek ziarnisty produkowane ze świeżego mleka, mięsa i ryby zawierają małą ilość histaminy w porównaniu z produktami leżącymi dłużej na półkach sklepowych oraz dojrzewającymi (kwaśne mleko, ser ementaler, parmezan, gouda, camembert) . Ser z mleka pasteryzowanego zawiera mniej histaminy ok. 0,3-0,7 mg/kg niż ser z mleka surowego. Żywność o długim okresie przydatności do spożycia wywołuje mniej niekorzystnych objawów u osób uczulonych na histaminę, dlatego tak ważne jest czytanie etykiet umieszczonych na artykułach spożywczych.

Produkty z dużą ilością histaminy oraz podnoszące jej stężenie we krwi
Produkty poddane procesowi fermentacji	Alkohol (czerwone wino, piwo pszeniczne, szampan), ocet (wyjątkiem jest ocet spirytusowy), kiszona kapusta, dojrzewające sery, drożdże
Mięso wędzone i suszone	Salami, surowa szynka, surowe kiełbasy
Ryby o ciemnym mięsie, ryby marynowane, peklowane, wędzone, konserwy rybne	Makrela, tuńczyk, śledź marynowany, piklingi, łosoś, makrela wędzona
Warzywa, owoce i orzechy bogate w histaminę	Pomidory, rośliny strączkowe, pieczarki, bakłażan, pomarańcza, grejpfrut, banan, ananas, papaja, maliny, gruszka, orzeszki ziemne, orzechy nerkowca

Ocet spirytusowy w porównaniu do octu jabłkowego, winnego i balsamicznego jest tolerowany przez osoby z HIT, ze względu na to, że nie ulega procesom dojrzewania. Sięganie po piwo, czy też czerwone wino przez osoby z nadwrażliwością jest złym wyborem. Alkohol nie tylko hamuje aktywność DAO, ale także zawiera duże ilości histaminy i wzmaga jej endogenną syntezę. Artykuły spożywcze posiadające inne aminy biogenne np. tyraminę, putrescynę, fenyloetyloaminę odpowiadają również za rozwój reakcji pseudoalergicznej. Do uwalniaczy histaminy zalicza się pomidory, truskawki, owoce cytrusowe, owoce morza, ananas, kiwi, orzechy, alkohol oraz wybrane leki.

Ograniczenie spożycia słodyczy w nadwrażliwości na histaminę jest kwestią bardzo istotną. Wyroby czekoladowe, jak i sama czekolada nie powinny być spożywane przez osobę z HIT (w tym wypadku barwiony cukier jest lepiej tolerowany niż czekolada). Produkty o zmniejszonej zawartości tłuszczu typu „light” charakteryzują się dodatkiem związków chemicznych, które w swym składzie mają duże ilości histaminy.

Dieta antyhistaminowa – czy skuteczna?
 

Nie ma więc wątpliwości, że tolerancja pokarmowa odgrywa istotną rolę w codziennej diecie człowieka. Produkty spożywcze, które dla osób bez alergii wydają się być zdrowe, mogą okazać się szkodliwe dla alergików. Należy jednak pamiętać, że próg wrażliwości na histaminę jest dla każdego kwestią indywidualną. Osoba uczulona powinna na zasadzie prób i błędów określić, które posiłki i w jakiej ilości są przez nią tolerowane i nie wywołają u niej niepożądanych reakcji np. spożycie kiwi może nie  dawać żadnych dolegliwości, natomiast większej ilości tego owocu – objawy żołądkowo-jelitowe i bóle głowy.
 

Piśmiennictwo
1. Bartuzi Z.: Alergia na pokarmy u dorosłych w praktyce lekarskiej. Postępy Dermatologii i Alergologii 2009; XXVI, 5: 385-387.
2. Corelli S., Von Mayenburg J., Polster E.: Dieta dla alergików. Świat Książki, Warszawa 1995.
3. Chevalier L.: Alergie pokarmowe. W: 51 zaleceń dietetycznych w wybranych stanach chorobowych. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2010; 1-9.
4. Jarosz M., Dzieniszewski J.: Alergie pokarmowe. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.
teigenberger H.: Dieta antyhistaminowa. Wydawnictwo Lekarskie PWZL, Warszawa 2010.

autor: Marcelina Ratajczyk, dietetyk
absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu