W Polsce 2/3 społeczeństwa cierpi na nadwagę lub otyłość. Nadmiaru kilogramów nie można lekceważyć. Otyłość jest chorobą przewlekłą i prowadzi do wielu innych chorób i powikłań, przede wszystkim: cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, schorzenia dróg żółciowych, choroby niedokrwiennej serca, miażdżycy, choroby zwyrodnieniowej stawów, bóli kręgosłupa, choroby nowotworowej, zaburzenia gospodarki lipidowej i hormonalnej. Ludzie otyli żyją średnio o 10 lat krócej niż ludzie o prawidłowej masie ciała. Jest to problem, z którym niewiele osób potrafi poradzić sobie samodzielnie.
Podstawową metodą leczenia otyłości jest leczenie zachowawcze polegające na stosowaniu diety, zwiększonej aktywności fizycznej i farmakoterapii. Liczne badania empiryczne dowodzą, że skuteczność tej metody wynosi 5-10%, co oznacza, że po 5 latach mniej niż 1 osoba na 10 utrzymuje osiągniętą masę ciała osiągniętą w trakcie redukcji. Chirurgia bariatryczna natomiast ma skuteczność na poziomie 75-85%. Zalicza się do niej zróżnicowane zabiegi operacyjne polegające na zmniejszeniu objętości żołądka lub zmianie drogi pokarmowej. Jest to obecnie jedyna efektywna metoda leczenie otyłości.
Wskazania do operacji
Operacje bariatryczne wykonuje się u pacjentów, u których pomimo stosowania leczenia zachowawczego nie doszło do utraty masy ciała lub miała ona charakter nietrwały.
Kryterium kwalifikującym jest wartość wskaźnika BMI większa niż 40 lub większa niż 35 w przypadku istnienia chorób, których przebieg może ulec poprawie po operacji (takich jak: cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze czy bezdech senny). Zabiegi bariatryczne wykonuje się zwykle u osób między 18, a 60 rokiem życia. Proces przygotowawczy trwa od 2 do 4 miesięcy. Otyli muszą przejść szereg konsultacji i badań specjalistycznych. Wiele ośrodków wymaga również od pacjentów znacznej utraty masy ciała przed zabiegiem. W Polsce osób z otyłością 3. stopnia, a więc kwalifikujących się do operacji jest ponad 700 tysięcy, w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia tych operacji wykonuje się około 2-3 tysięcy rocznie.
Przeciwwskazania do operacji
Przeszłość chirurgiczna w obrębie narządów jamy brzusznej, nowotwory i owrzodzenia w przewodzie pokarmowym, nieżyty i choroby zapalne przewodu pokarmowego, ciężkie choroby przewlekłe np. schorzenia serca, zaburzenia psychiczne i podeszły wiek stanowią przeciwwskazania do chirurgii bariatrycznej. Warto też podkreślić, że po operacji konieczne staje się stosowanie do restrykcyjnych zaleceń żywieniowych. Przeciwwskazaniem zatem może być również podejrzenie, że współpraca z chorym będzie utrudniona.
Rodzaje operacji bariatrycznych
Podział najczęściej wykonywanych zabiegów w chirurgii bariatrycznej przedstawiono poniżej:
Wszystkie te rodzaje operacji bariatrycznych wykonuje się zwykle laparoskopowo, czyli bez dużego przecinania powłok brzusznych. Wykonuje się zazwyczaj 5 nacięć o długości 1 cm. Ta metoda zapewnia niewielkie rany, jest mniej obciążająca dla organizmu i przyśpiesza rekonwalescencję. Zabiegi wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Jednakże niekiedy chirurgia bariatryczna jest również wykonywana poprzez operacje otwarte, gdy pacjent ma przeciwwskazania do laparoskopii.
Dokładniejszy opis poszczególnych metod bariatrycznych:
- Rękawowa resekcja żołądka
Najczęstsza operacja bariatryczna na świecie, uważana za „złoty standard”. Ten rodzaj zabiegu polega na usunięciu bocznej części żołądka (dna, trzonu i części przedodźwiernikowej) i pozostawieniu żołądka o kształcie tuby i średnicy 11 mm. W ten sposób zmniejszony zostaje żołądek o około 70-80%, a spożywany pokarm trafia bezpośrednio do dwunastnicy. Pacjent jednorazowo może przyjąć do 200 ml pokarmu.
- Wyłączenie jelitowo-żołądkowe
Zabieg polega na odcięciu części żołądka i ukształtowanie z niego „zbiornika” o pojemności około 50 ml, który następnie łączy się z jelitem cienkim. Operacja ta sprawia, że droga i czas trawienia zostają skrócone, a część kalorii (ale też ważnych składników pokarmowych) utracona i wydalona w momencie wypróżnienia. Pozostała, odcięta część żołądka zostaje w brzuchu.
- Założenie opaski na żołądek
Jedyna operacja bariatryczna, która jest w pełni odwracalna. Zalecana, gdy bardziej zaawansowane operacje wiążą się z dużym ryzykiem. Opaska regulowana jest zakładana na żołądek, co zmniejsza jego objętość. Port, dzięki któremu można kontrolować stopień zwężenia żołądka jest wyprowadzany pod powłoki skóry. Pacjent musi poddawać się regularnym kontrolom i ściśle przestrzegać diety i zaleceń dietetyka.
- Balon żołądkowy
Niechirurgiczna metoda leczenia bariatrycznego. Tak zwany balon Orbera wypełniając część żołądka zmniejsza jego pojemność. Zabieg łatwiejszy, nie ma wielu przeciwskazań i nie wymaga uporczywej procedury przygotowawczej. Lekarz wsuwa balon przez usta, a następnie wypełnia go roztworem soli fizjologicznej. Zabieg trwa kilkanaście minut, a pobyt w szpitalu zaledwie dzień. Pacjent podlega kontroli masy ciała, balon usuwa się po maksymalnie 6 miesiącach.
Efektem zabiegów bariatrycznych jest ograniczenie możliwości spożywania pokarmu przez pacjenta poprzez zmniejszenie pojemności żołądka lub ograniczenie trawienia i wchłaniania spożytego jedzenie poprzez zmianę drogi pokarmu. Dodatkowo restrykcje w obrębie żołądka powodują mniejsze wydzielanie greliny (czyli hormonu głodu) i większe poposiłkowe uwalnianie glukagonopodonego peptydu 1 (GLP-1). Powoduje to szybsze i dłuższe odczucie sytości i zmniejszenie łaknienia u chorego.
Źródła:
- Tarnowski W. Jaworski P. 2018. Operacje bariatryczne w praktyce. Gastroenterologia Kliniczna, tom 10, nr 3, 92-101.
- Kuczyńska B. Biczysko M. Bogdański P. 2012. Chirurgiczne leczenie otyłości olbrzymiej i zaburzeń metabolicznych. Forum Zaburzeń Metabolicznych, tom 3, nr 2, 61-69.
- Jirapinyo P. Thompson C. 2017. Perspectives in clinical gastroenterology and hepatology. Clinical Gastroenterology and Hepatology, tom 15, nr 5, 619-630.
- https://www.stopotylosci.pl/zabiegi-odchudzajace-jakie-mozliwosci-oferuje-bariatria/
- https://naturalbeautyturkey.com/
- https://www.oasisbariatrics.com/procedures/gastric-bypass
- https://www.obesity.com.au/biliopancreatic-diversion-bariatric-surgery-melbourne-vic.html
Autorka: Klaudia Wcisło
I miejsce w konkursie „Lifestyle – żywienie i ruch” w 2019 r.